مطالب

عنوان صفحه

ويژگى ه____اى انحص__ارى نهضت امام زمان عليه السلام ••• 142

برت____رى مال__ى و اقتص__ادى ام_ام زمان عليه السلام ••• 146

جهان در عصر پس از ظهور امام زمان «عجل اللّه تعالى فرجه الشريف»••• 148

ف__ن آورى ارتباط___ات در عصر مه_دى عليه السلام ••• 149

سلامت_ى و به_داش_ت همگان__ى در زمان حضور حضرت مه___دى عليه السلام ••• 154

امنيّ_ت جهان در سايه تمدّن حضرت مهدى عليه السلام ••• 160

امنيّ__ت جهان__ى در عصر طلاي___ى ظه_ور••• 161

در ذك__ر اعم_ال و آداب مخص__وص، جه__ت ملاقات آن حض___رت عليه السلام ••• 174

«» (209)

فهرست مطالب

عنوان صفحه

دعاهايى كه به واسطه خواندن آن مى توان حضرت حجّت عليه السلام رادرخواب يا بيدارى ديد••• 178

استغاث_______ه ب__ه حض_____رت عليه السلام ••• 189

در جمع بين حكايات و قصه هاى گذشته و بين روايتى كه در تكذيب مدّعى مشاه__ده

آن جناب عليه السلام ، درغيبت كبرى رسيده است••• 193

مى شود و آن اين كه : چرا مهدى ظهور نمى كند با اين كه فساد و ظلم به قدر كافى وجود دارد ؟ چرا با قيام خود جهان را در مسير عدل و داد قرار نمى دهد ؟ آخر تا كى بايد نشست و شاهد صحنه هاى ظلم و خونريزى و بيدادگرى مشتى تبهكار و از خدا بى خبر باشيم ؟ چرا اين قدر غيبتش به طول انجاميده ؟ او در حقيقت انتظار چه چيزى را ، ديگر مى كشد ؟

1- اين مطالب از كتاب حكومت جهانى مهدى (عج)، تأليف حضرت آية اللّه مكارم شيرازى، استفاده شده است .

(6) «»

و بالاخره سرّ اين غيبت طولانى چيست ؟

ولى بايد توجّه داشت گرچه اين سؤال معمولاً از شيعه در مسأله غيبت مى شود ، امّا با كمى دقّت متوجّه خواهيم شد كه ديگران هم از آن سهمى دارند ؛ يعنى ، به شكل ديگر متوجّه ساير معتقدان به ظهور يك بزرگ جهانى كه روزى بايد قيام كند و جهان را پر از عدل و داد سازد ، مى گردد ؛ هرچند عقيده شيعه را درباره طول عمر و غيبت قبول نداشته باشند .

زيرا جاى اين پرسش از آنها باقى است كه چرا آن مصلح بزرگ تاكنون متولّد نشده و اگر شده است چرا قيام نمى كند و دنياى تشنه را با جام عدالت و دادگرى خويش سي_راب نمى س_ازد ؟ بنابراي_ن ، اشتباه بزرگى است اگر اين ايراد را تنها متوجّه شيعه بدانيم .

«» (7)

و به تعبير ديگر ، شكّ نيست كه مسأله طول عمر (بحث گذشته) و مسأله فلسفه وجود امام در زمان غيبت (بحث آينده) از سؤالاتى است كه تنها متوجّه شيعه مى گردد ،

امّا متأسّفانه تأخير ظهور او مطلبى است كه همه معتقدان به ظهور آن مصلح جهانى بايد به آن بينديشند كه چرا با آمادگى جهان ، آن ظهور بزرگ به وقوع نمى پي__ون_____دد ؟ (دقّت كنيد)

به هر حال ، اين سؤال يك پاسخ كوتاه دارد و يك پاسخ مشروح ؛ پاسخ كوتاه آن اين است كه براى تحقّق يك انقلاب همه جانبه در سطح جهان تنها وجود يك رهبر شايسته انقلابى كافى نيست بلكه آمادگى عمومى نيز لازم است ؛ و هنوز متأسّفان_ه دني_ا آم_اده پذي_رش چنان حكومتى نشده است و به محض آمادگى ، قيام او قطع____________ى اس_______ت !

(8) «»

امّا ت____وضي__ح اين سخن:

اولاً : بايد توجّه داشت كه _ همان گونه كه سابقا اشاره شد _ برنامه قيام مهدى ، همانند برنامه قيام همه پيامبران الهى ، از راه بهره گيرى از وسائل و اسباب طبيعى انجام مى گيرد و هيچ گاه اعجاز اساس آن را تشكيل نمى دهد ؛ معجزات جنبه استثنايى دارند و در روند برنامه هاى اصلاحى رهبر آسمانى _ جز در موارد استثنايى _ دخالت نخواهند داشت .

به همين دليل ، همه انبياء از سلاح روز ، تربيت افراد لايق ، مشورت هاى لازم ، طرح نقشه هاى مؤثّر ، تاكتيك هاى نظامى حساب شده و خلاصه ، فراهم ساختن هرگونه امكان مادّى و معنوى براى پيشبرد هدفشان استفاده مى كردند و در انتظار اين نمى نشستند كه هر روز معجزه اى واقع شود و دشمن يك گام عقب نشينى كند ، يا

«» (9)

دوست__ان در پرت___و اعج__از ه__ر روز در مسي__ر تك_ام_ل گ_ام_ى ب_ه پي_ش بگذارن_د .

بنابراين ، اجراى طرح حكومت حقّ و عدالت در سطح جهانى نيز بايد با استفاده از

وس_اي__ل م_ادّى و معن__وى لازم _ ج__ز در م__وارد استثن__اي___ى _ تحقّ__ق پذي__رد .

به تعبير ديگر ، مهدى عليه السلام آئين و مذهب جديدى با خود نمى آورد بلكه او طرح هاى انقلابى اجرا نشده الهى را به مورد اجرا مى گذارد . رسالت او تنها ابلاغ و انذار و تعليم و تربيت و توصيه و تذكّر نيست . رسالت او اجراى همه اصولى است كه به ظلم و ستم و تبعيض در سايه حكومت علم و ايمان پايان مى بخشد و مسلّما اجراى اين طرح بدون آمادگى يا آمادگى ها ممكن نيست .

ثانيا ، با توجّه به اصل اساسى بالا روشن مى شود كه چرا مى گوييم هنوز وجود اين آمادگى مسلّم نيست؛ چه اين كه، حدّاقل چند نوع آمادگى براى اين كار لازم است:

(10) «»

و سعادت است كه زير چتر يك سلسله اصول معنوى و انسانى استقراريابدوالاّ _ همان گونه كه بارهاديده ايم _ بلاآفرين خواهد ب__ود و ماي____ه وي____رانگ___رى اس____ت .

مردم جهان بايد دريابند صنايع اگر به صورت بتى درآيند بر حجم مشكلات كنونى افزوده خواهد شد و به ابعاد ويرانى و ضايعات جنگ ها وسعت مى بخشد ؛ بلك_ه ب_اي__د ب__ه شك___ل اب___زارى درآين__د تح__ت كنت__رل انسان ه__اى شايست___ه .

(12) «»

بالاخره مردم جهان باي_د تشن__ه شون_د و تا تشن_ه نشون_د به سراغ چشمه ه_اى آب نمى روند .

و به تعبير ديگر، تا در مردم جهان تقاضايى نباشد ، عرضه هر نوع برنامه اصلاحى، مفيد و مؤثّر نخواهد بود ؛ كه قانون «عرضه و تقاضا» بيش از آنچه در مسائل اقتص__ادى م_وردتوجّ_ه اس_ت در مس_ائ_ل اجتماع_ى باي_د م_ورد توجّ_ه ق_رار گي_رد .

اي_ن س_ؤال پيش مى آي_د كه اي_ن حالت عطش و تقاضا را چه عاملى بايد ايجاد كند ؟

در پاسخ مى گوييم : قسمتى از آن را گذشت زمان و بدون آن ممكن نيست ، امّا قسمت ديگرى بستگى به تعليم و تربيت دارد ؛ بايد با رستاخيز فكرى كه از طرف انديشمن_دان باايم_ان و آگاه_ان مسئ_ول ج_امع__ه ب_ه وج_ود مى آي_د ، عمل_ى گ_ردد .

«» (13)

آنها بايد با برنامه هاى انسان سازى خود ، حدّاقلّ اين آگاهى را به مردم جهان بدهند كه با اين اصول و قوانين و روش هايى كه در دست دارند مشكلات اساسى حلّ نخواهد شد ؛ و به هر حال ، اين نيز نيازمند به زمان است .

تفهيم كامل اين مسأله كه اختلاف زبان و نژاد و منطقه جغرافيايى و مانند آنه_ا، دلي__ل ب_ر اي_ن نيس_ت ك__ه م_ردم جه__ان نتوانن__د همانن__د ب__رادران ، در ي__ك خان_واده زن__دگ_ى كنن__د؛ و در صل__ح و ب__رادرى و ع_دال_ت زيس_ت نماين_د .

(14) «»

و فراهم ساختن يك اقتصاد سالم و كافى براى همه انسان ها ، نياز به رشد فرهنگى و بالا رفتن سطح دانش بشرى از يك سو و تكامل وسائل صنعتى از سوى ديگردارد؛ وسائلى كه بتواندپيوند سريع و نزديك و دائمى ميان تمام نقاط جهان برقرار سازد ، كه آن هم ب_دون گ_ذشت زم____ان ممك__ن نيست .

چگون_ه ممكن است يك حكومت به وضع همه جهان رسيدگى كند اگر ارتباط___ات ب___ه كن_____دى ص__ورت گي______________رد ؟

چگونه مى توان باوسائلى كه فرستادن يك پيام با آن به نقاط دورافتاده جهان يك ي_ا چن___د س__ال وق__ت لازم دارد دني__ا را اراده ك____رد ؟

از پاره اى از روايات كه شكل زندگى مردم جهان را در عصر قيام مهدى عليه السلام ترسيم مى كند _ و بعدا به خواست خدا مشروحا پيرامون آن بحث خواهد شد _ استفاده

«» (15)

مى شود كه پيشرفت تكنولوژى و صنعت مخصوصا صنايع حمل و نقل و ارتباطى در آن عصر چنان خواهد بود كه قارّه هاى بزرگ جهان عملاً به صورت چند شهر نزديك به ه_م درمى آين_د ؛ و ش_رق و غرب حتّى حكم يك خانه را پيدا مى كند ؛ مشكل زمان و مكان به كلّى حلّ خ___واهد ش_د .

البتّه ممكن است قسمتى از اين امور در پرتو يك جهش و انقلاب صنعتى در آن عصر صورت گيرد ، ولى بالاخره يك نوع آمادگى علمى به عنوان زمينه بايد در آست_____ان__ه چن___ان عص__رى ب__اش___د .

در اقلّيّت باشند در اين جهان پرورش يابند

(16) «»

ك__ه هست_ه اصل_ى ارت___ش انق__لاب______ى آن مصل__ح ب__زرگ را تشكي___ل دهن____د .

بايد در ميان اين جهنّم سوزان ، گل هايى برويد تا مقدّمه گلستانى گردد ؛ بايد در اي_ن ش__وره زار نه__ال هاي__ى ت__ربي_ت شون__د تا پي__ام آور به__ار ب__راى دگ__ران باشن__د .

بايد افرادى فوق العاده آگاه ، شجاع ، دلسوز ؛ فداكار و جانباز براى اين كار تربيت شوند هرچند نسل هايى براى اين منظور يكى پس از ديگرى بگذرند تا ذخاير اصلى آشك__ار گ__ردد و عناص_ر اصل__ى انق__لاب فراه__م ش_ود و اين نيز زمان مى خواهد .

امّ__ا اي__ن ك___ه چ__ه كس__ى باي____د عه__ده دار پ__رورش اين گون__ه اف__راد گ__ردد ؟

بايد به خاطر داشته باشيم كه اين برعهده همان رهبر بزرگ است كه به طور مستقيم

«» (17)

يا غيرمستقيم دست به چنين برنامه اى بزند (شرح بيشتر پيرامون اين موضوع به خواس__ت خ____دا در بح__ث آين__ده خواه_د آمد) .

در روايات اسلامى يكى ازعلل طولانى شدن غيبت امام عليه السلام مسأله امتحان و آزمون عمومى مردم؛ و انتخاب اصلح ذكر شده كه ممكن است اشاره به همين موضوع باشد .

توضيح اينكه : آزمون هاى انسانى الهى ، همچون آزمون هاى به خاطر آگاهى بيشتر به حال آزمون شدگان نيست ، بلكه به معنى پرورش استعدادها و آشكار ساختن شايستگى ها و جداشدن صفوف از يكديگر است .

و ب_ه تعبي_ر ديگ_ر ، ه_دف آنها تربيت و تكامل يا ايجاد آمادگى است ؛ زيرا احاط_ه علم__ى خداون__د نسب__ت ب__ه هم__ه چي_ز ه__رگون___ه هدف آگاهى طلبى را از آزم___ون ه_______اى اله____ى سل___ب مى كن____د .

(18) «»

از مجم__وع اين بح__ث روش__ن ش__د كه چرا غيب__ت مه__دى بايد اين گونه ط__ولان________ى باش_______د .

مهدى عليه السلام پيش مى آي____د اين اس_ت كه :

امام عليه السلام در هر حال رهبر و پيشوا است و وجود يك رهبر در صورتى مى تواند مفيدباشدكه تماسّ مداوم باپيروان خود داشته باشد؛ امام غائب ازنظر و ناپيدا، چگونه نقش رهبرى خود را ايفا كند !؟

به تعبير ديگر ، زندگى امام عليه السلام در دوران غيبت يك زندگى خصوصى است نه

«» (19)

يك زندگى اجتماعى در صورت يك پيشوا ، با اين حال حقّ داريم بپرسيم اين ذخيره الهى چه اثر عمومى براى م__ردم مى تواند داشته باشد و چه نوع بهره اى مردم مى توانند از وجود او بب__رند ؟

او به چشم_ه آب زلال حي_ات مى مان_د كه در ظلمات باشد و كسى را در دسترسى ب_____ه وج___ود او باش_____د !

به علاوه، اصولاً آيا مفهوم غايب شدن امام عليه السلام اين است كه وجودش به يك روح نامرئى يا امواج ناپيدا و اثيرى و امثال اين ها تبديل شده؟ آيااين با علم سازگار است؟

اين سؤال _ بدون شكّ _ سؤال مهمّى است ؛ ولى اشتباه است كه گمان كنيم بى جواب مانده ؛ امّا اجازه بدهيد نخست به پاسخ جمله اخير بپردازيم كه مايه سوء تفاه_م ناج_ورى ب_راى گروه_ى گردي_ده اس_ت و پس از روش_ن ش_دن آن به سراغ بقيّ____ه سؤال ها مى روي___م .

(20) «»

صريحا بايد گفت ، مفهوم غائب بودن امام عليه السلام _ چنان كه اشاره كرده ايم _ هرگز اي_ن نيس_ت كه وج_ود ام_ام عليه السلام در عص_ر غيب_ت يك وجود نامرئى و رؤيايى است ك__ه ب__ه ي__ك وج___ود خي_ال__ى و پن__دارى شبي_ه ت__ر از ي_ك وج__ود عين_ى باش_د .

بلكه ، او از نظر زندگى ، يك زندگى طبيعى عينى خارجى دارد ، منتها با عمرى طولانى ؛ در ميان مردم و دل جامعه ها رفت

و آمد دارد ؛ و در نقاط مختلف زندگى مى كند ؛ و اگر استثنايى در زندگى او هست همين است كه او از يك عمر طولانى برخوردار است ؛ همين و بس .

او به طور ناشناس در جامعه انسانى زندگى مى كند و هيچ كس درباره غيبت او جز اي__ن نگفت_ه اس_ت ؛ و چق__در ف__رق اس__ت مي___ان «ن_اشن__اس» و «ن_ام_رئ____ى» !

«» (21)

ح_ال ك_ه اي_ن س__وءتفاه__م ب__رط__رف ش__د ، به س__راغ اين موض__وع مى روي_____م ك___ه :

بسيار خوب ، ولى اين چنين زندگى ممكن است براى يك فرد عادى قابل توجيه باشد ، امّا آيا براى يك رهب__ر _ آن ه_م يك رهب_ر بزرگ اله_ى _ قاب__ل قبول است ؟!

شاگردى كه معلّم خود را نشناسد ، بيمارى كه به وجود طبيب و مطبّ او پى نبرد ، تشنه اى كه ازچشمه آب بى خبرباشد _ هرچند درنزديكى او قرارداشته باشد _ چه بهره اى مى ت__وانند بب__رند ؟!

ج____الب اين كه :

اين سؤال تنها امروز براى ما مطرح نيست ؛ از روايات اسلامى برمى آيد كه حتّى پيش از تولّد مهدى عليه السلام در عصر امامان پيشينش مطرح بوده و به هنگامى كه آنها سخن

(22) «»

از مهدى و طول غيبتش به ميان مى آوردند ، با چنين سؤال رو به رو مى شدند و با آغ_وش ب_از ب_ه آن پ__اس__خ مى گفتن_د ك__ه نمون_ه اى از آنه_ا را ذي_لاً از نظ_ر مى گ__ذراني___م :

پرس_ش كه چه فاي_ده اى وجود مهدى عليه السلام در عصر غيبتش دارد فرمود :

« اى وَالَّذى بَعَثَنى بِالنُّبُوَّةِ اِنَّهُمْ يَنْتَفِعُونَ بِه وَ يَسْتَضيئُونَ بِنُورِ وَلايَ_تِه

«» (23)

فى غَيْبَتِه كَانْتِفاعِ النّاسِ بِالشَّمْسِ وَ اِنْ جَلَّلَهَا السَّحابُ (1)؛ آرى سوگند به خدايى كه مرا به نبوّت برگزيده ، مردم از نور رهبرى او در دوران غيبتش بهره مى گيرن_د همان گون__ه ك_ه از خورشي__د ب_ه هنگ___ام ق_رار گرفت__ن پش__ت اب__رها!» .

براى فهم اين كليد رمز ، نخست بايد نقش خورشيد را به طور كلّى و به هنگامى كه چه____ره ت__ابن__اكش پشت اب__ره__ا پنه__ان م__ى گ____ردد ؛ دري___ابي___م :

خورشيد داراى دو نوع نورافشانى است :

توليدمثل آنها ؛ حسّ و حركت و جنبش ؛ آبيارى زمين هاى مرده ؛ غرّش امواج دريا ؛ وزش حياتبخش بادها ؛ ريزش دانه هاى زندگى آفرين باران و برف ؛ صداى زمزمه آبشارها ؛ نغمه هاى مرغان ؛ زيبايى خيره كننده گل ها ؛ گردش خون در عروق انسان و طپش قلب ها ؛ عبور برق آساى انديشه از لابه لاى پرده هاى مغز ؛ و لبخند شيرينى كه بر لب گلبرگ مانند يك كودك شيرخوار نقش مى بندد و ... .

همه و همه به طور مستقيم يا غيرمستقيم به نور آفتاب بستگى دارد و بدون آن همه اين ه_ا به خاموش_ى خواه_د گرائي_د و اين موضوع را با كمى دقّت مى توان دريافت .

خ__وب ، ح__الا اين س__ؤال پيش مى آي__د كه آي__ا اين برك_ات و آث_ار

(26) «»

زندگ__ى بخ__ش ، مخص__وص زمان__ى نيس__ت كه ن__ور ب__ه طور مستقي__م مى تاب__د ؟

پاسخ اين سؤال روشن است : نه ، بسيارى از اين آثار در نور مات خورشيد از پشت ابرها نيز وجود دارد .

مثلاً در كشورها يا شهرهايى كه چندين ماه از سال ابرها سراسر آسمان را پوشانيده اند آفتاب ديده نمى شود، ولى گرما؛ نمو و رويش گياهان ؛ توليد انرژى لازم براى موتور حي__ات؛ رسي____دن غ__لاّت و مي__وه ها؛ خن__دي_دن گ____ل ها و شك_وفه ها وج__ود دارن__د.

بنابراين ، تابش خورشيد از پشت پرده ابرها قسمت مهمّى از بركات خود را دربردارد ؛ و تنها قسمتى از آثار آن كه نياز به تابش مستقيم دارد موجود نيست ؛ مثلاً مى دانيم تابش آفتاب اثر حياتى خاصّى روى پوست و ساير جهاز بدن انسان و

«» (27)

موجودات زنده دارد و به همين دليل در كشورهايى كه از اين نظر در محروميّت به سر مى برند در

روزهاى آفتابى بسيارى از مردم حمّام آفتاب مى گيرند ؛ و در برابر اين نور حي__ات بخش برهن__ه مى گردن__د و با تم__ام ذرّات وج__ود خود كه تشن__ه اي__ن هدي__ه آسمان__ى اس__ت ذرّات اي__ن ن__ور را مى مكن_____د .

و نيزتابش مستقيم آفتاب ، علاوه بر اين كه روشنايى و گرماى بيشترى مى آفريند ، اثر خاصّى _ به خاطر همان اشعّه ماوراى بنفش _ در كشتن انواع ميكروب ها و سالم سازى محيط دارد كه در نور غيرمستقيم ديده نمى ش_ود .

از مجموع بحث بالا نتيجه مى گيريم كه هرچند پرده هاى ابر ، بعضى از آثار آفتاب را مى گيرد ولى قسمت مهمّ__ى از آن همچن_ان باق_ى مى ماند .

اين بود حال «مُشَبَّ__هٌ بِ__ه» يعن__ى آفتاب ، اكنون بازگرديم به وضع «مُشَبَّهٌ»

(28) «»

يعن___ى وج_____ود رهب______ران اله____ى در ح____ال غيب____ت .

اشعّه معنوى نامرئى وجود امام عليه السلام به هنگامى كه در پشت ابرهاى غيبت نهان است داراى آثار گوناگون قابل ملاحظه اى است كه على رغم تعطيل مسأله تعليم و تربيت و رهبرى مستقيم، فلسفه وجودى اورا آشكارنمى سازد.

اي____ن آث____ار ب____ه ص_____ورت زي_______ر اس________ت :

شود يك لشكر عظيم با كارائى فوق الع_اده يك مرتب_ه متلاش_ى مى گ_ردد ، گوي_ى آب سردى بر سر همه ريخته اند ، ن____ه ، بلك___ه روح از تنش___ان بي___رون رفت_______ه !

رئيس يك جمعيّت يا يك كشور مادام كه زنده است ، هرچند مثلاً در سفر يا فرضا در بستر بيمارى باشد ، مايه حيات و حركت و نظم و آرامش آن ها است ؛ ولى شنيدن خب__ر از دس__ت رفت__ن او گ__رد و غب__ار ي__أس و ن_ومي__دى را ب_ر هم__ه مى پاش___د .

(30) «»

جمعيّ_ت شيع__ه طب__ق عقي__ده اى ك_ه ب_ه وج_ود ام_ام زن_ده دارد ، هرچن_د او را در مي_____ان خ____ود نمى بين_____د ، خ____ود را تنه_________ا نم__ى دان_________د . (دقّ_____ت كني_______د)

او همواره انتظار بازگشت آن سفركرده را كه قافله هاى دل همراه اوست مى كشد ، انتظ__ارى س_ازن__ده و اث__ربخ__ش ، او ه__ر روز احتم__ال ظه___ور او را م__ى ده___د .

اثر روانى اين طرز فكر در زنده نگهداشتن اميد در دل ها و وادار ساختن افراد به خودسازى و آمادگى براى آن انقلاب بزرگ كه شرحش در بحث «انتظار» گذشت ، كاملاً قابل درك است .

امّا اگر اين رهب_ر اص_لاً وج__ود خ___ارجى نداشته ب___اشد و ع___لاقمندان مكتبش در انتظ__ار ت__ولّ____د و پ____رورش او در آين_____ده باشن__د وض__ع بسي__ار ف_____رق م__ى كن_____د .

«» (31)

و اگر يك نكته ديگر را به اين موضوع بيفزائيم مسأله شكل جدّى ترى به خود مى گي__رد و آن اينك__ه :

طبق اعتقاد عمومى شيعه كه در روايات بسيار زيادى در منابع مذهبى آمده است ، امام به طور مداوم ، در دوران غيبت ، مراقب حال پيروان خويش است ؛ و طبق يك الهام الهى از وضع اعم_ال آنها آگاه مى گردد و به تعبير

روايات همه هفته برنامه اعمال آنها به نظر او مى رسد و از چگونگ__ى رفت__ار و كردار و گفتار آن ها آگاه مى گردد .(1)

1- اين روايات در تفسير برهان، در ذيل آيه « قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ » (105 / سوره توبه) آمده است ؛ و ما در جلد هشتم تفسير نمونه بحثى جالب پيرامون آن داريم.

(32) «»

اين فكر سبب مى شود كه همه معتقدان در يك حال مراقبت دائمى فرو روند و به هنگام ورود در هر كار توجّه به آن «نظارت عالى» داشته باشند ؛ اثر تربيتى اين طرز فكر نيز قابل انكار نيست .

.

اي__ن ن__ور پ_رف__روغ با عب_ور از شيشه ه_اى ظلم_ان_ى افك_ار تاري_ك، كمرن_گ و كم________رن___گ ت________ر م__ى گ__________ردد .

خلاصه ، با آرايش ها و پيرايش هاى كوته بينانه افراد و افزون شاخ و برگ هاى تازه به آن ، چن_ان مى ش_ود كه گاه_ى بازشناسى مس__ائل اصلى دچ__ار اشك__ال مى گ__ردد .

و به گفته آن شاعر _ كه البتّه همان گونه كه روش و سنّ__ت شاع__ران اس__ت در

«» (35)

شك__ل مب__الغ___ه آمي__زى مط___رح ش____د _ خط____اب ب___ه پي__امب___ر ك___رده مى گوي___د :

شرع تو را در پى آرايشند دين تو را از پى پيرايشند

بس كه فزودند بر آن برگ و بر گر تو ببينى نشناسى دگر

با اين حال ، آيا ضرورى نيست كه در ميان جمع مسلمانان كسى باشد كه مفاهيم فناناپذي__ر تعاليم اسلامى را در شكل اصلى اش حفظ و براى آيندگان نگهدارى كند ؟

آيا مجدّدا وحى آسمانى بر كسى نازل مى شود ؟ مسلّما نه ! باب وحى با مسأله خ__اتميّت ب___راى هميشه بست__ه شد .

پس چگونه بايد آئين اصيل حفظ گردد و جلو تحريفات و تغييرات و خرافات گرفته شود و اين آئين براى نسل هاى آينده محفوظ بماند . آيا جز اين است كه بايد

(36) «»

اين رشته به وسيله يك پيشواى معصوم ادام_ه ياب_د ، خ_واه آشك_ار و مشه_ور باشد ي_ا پنه__ان و نشن__اس ( لِئَ___لاّ تَبْطُ___لَ حُجَ___جُ اللّ___هِ وَ بَيِّن__اتِ____ه ) .

مى دانيم در هر مؤسسه مهمّى «صندوق آسيب ناپذيرى» وجود دارد كه اسناد مهمّ آن مؤسسه را در آن نگهدارى مى كنند ، تا از دستبرد دزدان محفوظ بماند ؛ به علاوه ، هرگاه مثلاً آتش سوزى در آنج_ا روى ده_د از خط_ر حري_ق مص_ون باش_د ك_ه اعتب_ار و حيثيّ_ت آن مؤسس_ه پي_ون_د نزديك___ى ب__ا حف____ظ

آن اسن____اد و م___دارك دارد .

سينه امام و روح بلندش صندوق آسيب ناپذير حفظ اسناد آئين الهى است كه همه اصالت هاى نخستين و ويژگى هاى آسمانى اين تعليمات را در خود نگاهدارى مى كند «تا دلائل الهى و نشانه ه__اى روشن پروردگ__ار باطل نگردد و به خاموشى نگرايد» .

و اين ديگر از آثار وجود او _ گذشته از آثار دگر _ است .

«» (37)

توفيق درك اين سعادت را پيدامى كنند؛ بعضى چندلحظه؛ و بعضى چندساعت و چندروز؛ و بعضى سال ها با او درتماس نزديك هستند!

به تعبير روشن تر ، آنها كسانى هستند كه آن چنان بر بال و پر دانش و تقوا قرار گرفته و بالا رفته اند كه همچون مسافران هواپيماهاى دور پرواز بر فراز ابرها قرار مى گيرن_د ؛ آنج_ا كه هيچ گ_اه حج__اب و مانع_ى بر سر راه تابش جانبخش آفتاب

«» (39)

نيست ؛ در حالى كه ديگران در زير ابرها در تاريك__ى و نور كمرن__گ به س_ر مى برند .

حساب صحيح نيز همين است ؛ من نبايد انتظار داشته باشم كه آفتاب را به پايين ابرها بكشم تا چهره او را ببينم ؛ چنين انتظارى اشتباه بزرگ و خيال خام است ؛ اين منم كه بايد بالاتر از ابرها پرواز كنم تا شعاع جاودانه آفتاب را جرعه جرعه بنوشم و سي_______راب گ_________ردم .

به هر حال، تربيت اين گروه يكى ديگراز فلسفه هاى وجود او در اين دوران است.

مى كن___د .

در حالات بسيارى از پيشوايان بزرگ الهى مى خوانيم كه گاه بعضى از افراد منحرف و آلوده با يك تماس مختصر با آنها به كلّى تغيير مسير مى دادند و سرنوشتشان يك باره دگرگون مى شد و به قول معروف با 180 درجه انحراف راه كاملاً تازه اى را انتخاب مى كردند ؛ يك مرتبه فردى پاك و مؤمن و فداكار از آب

«» (41)

درمى آمدند كه از بذل همه وجود خود نيز مضايقه نداشتند !

اين دگرگونى هاى تند و سريع و همه جانبه ، اين انقلاب هاى جهش آسا و فراگير ، آن هم با يك نگاه يا يك تماس مختصر (البتّه براى آنها كه در عين آلودگى يك نوع آمادگى نيز دارند) نمى تواندنتيجه تعليم و تربيت عادى باشد بلكه معلول يك اثر روانى نامرئى و يك جذبه ناخودآگاه است كه گاهى از آن تعبيربه«نفوذشخصيّت»نيز مى شود.

بسيار از كسان اين موضوع را در زندگى خود تجربه كرده اند كه به هنگام برخورد با افرادى كه روح هاى بزرگ و عالى دارند چنان بى اختيار و ناخودآگاه تحت تأثير آنان قرار مى گيرند كه حتّى سخن گفتن در برابر آنها برايشان مشكل مى شود ؛ و خود را در مي_ان ه_ال__ه اى م_رم__وز و غيرقاب__ل توصي__ف از عظم__ت و بزرگ__ى مى بينن__د .

البتّه ممكن است گاهى اين گونه امور را با تلقين و امثال آن توجيه كرد ؛ ولى

(42) «»

مسلّما اين تفسير براى همه موارد صحيح نيست بلكه راهى جز اين ندارد كه بپذيريم كه اين آث__ار نتيج__ه شع__اع اسرارآمي__زى اس__ت كه از درون ذات انسان ه__اى ب__زرگ برمى خي_______زد .

سرگذشت هاى فراوانى در تاريخ پيشوايان بزرگ مى بينيم كه جز از اين راه نمى توان آنها را تفسير كرد ؛ داستان آمدن جوان آلوده اى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله و انقلاب ناگهان___ى روح_____ى او .

با برخورد اسعدبن زراره بت پرست به

پيامبر صلى الله عليه و آله در كنار خانه كعبه و تغيير جه_ش آساى طرز تفكّر او .

و يا آنچه دشمنان سرسخت پيامبر صلى الله عليه و آله نام آن را سحر مى گذاردند و مردم را به خاطر آن از نزديك شدن به او بازمى داشتند ، همه حاكى از نفوذ شخصيّت پيامبر صلى الله عليه و آله

«» (43)

در افراد مختلف از اين طريق است .

همچني_ن آنچ_ه درب_اره تأثي_ر پيام امام حسين عليه السلام روى فكر «زهير» در مسير كرب_لا نق_ل ش_ده تا آنجا كه با شني_دن پي_ام ام_ام حتّى نتوانس_ت لقم_ه اى ك_ه در دس__ت داش__ت ب__ه ده___ان بگ_ذارد و آن را ب__ه زمي____ن نه____اد و ح_رك__ت ك__رد .

و يا كشش عجيب و فوق العاده كه «حرّبن يزيد رياحى» در خود احساس مى كرد و با تم_ام شجاعت_ش همچ_ون بي_د مى لرزي__د ؛ و همي_ن كش_ش سرانج_ام او را به ص___ف مجاه__دان كرب__لا كشاني__د و ب__ه افتخ__ار ب__زرگ شه__ادت نائ__ل آم____د .

و يا داستان جوانى كه در همسايگى «ابوبصير» زندگى داشت و با ثروت سرشار خود كه از خودش خدمتى به دستگاه بنى اميّه فراهم ساخته بود به عيش و نوش و بى بند و بارى پرداخته بود و سرانجام با يك پيام امام صادق عليه السلام به كلّى دگرگون شد

(44) «»

و همه كارهاى خود را درهم پيچيد و تمام اموالى را كه از طريق نامشروع گرد آورده بود به صاحب_انش داد ، يا در راه خدا انفاق كرد .

و يا سرگذشت كنيز خواننده و زيبا و عشوه گرى كه هارون به گمان خام خود براى منحرف ساختن ذهن امام كاظم عليه السلام به زندان اعزام داشته بود؛ و منقلب شدن روحيّه او در يك مدّت كوتاه، تا آنجاكه قيافه و طرزسخن و منطق او هارون را به حيرت و وحشت افكند ....

همه و همه نشانه و نمونه هايى

از همين تأثير ناخودآگاه است كه مى توان آن را به شعبه اى از «ولايت تكوينى» پيامبر صلى الله عليه و آله يا امام عليه السلام دانست ، چراكه عامل تربيت و تكامل دراينجا الفاظ و جمله ها و راه هاى معمولى و عادى نيست، بلكه جذبه معنوى و نفوذ روحانى عامل اصل___ى محس_وب مى شود .

اين برنامه _ همان گونه كه گفتيم _ منحصر به پيامبران و امامان نيست ؛ بلكه رجال

«» (45)

راستين و شخصيّت هاى بزرگ نيز به تناسب ميزان شخصيّت خود هاله اى از اين نفوذ ناخودآگاه اطراف خود ترسيم مى كنند ، منتها قلمرو گروه اوّل با گروه دوم از نظر ابع__اد و گست__رش قاب__ل مقايس__ه نيست .

وجودامام عليه السلام در پشت ابرهاى غيبت نيز اين اثر را داردكه از طريق اشعّه نيرومند و پردامنه نفوذشخصيّت خود،دل هاى آماده رادرنزديك ودورتحت تأثيرجذبه مخصوص ق_رار داده به تربي_ت و تك_ام_ل آنها مى پ_ردازد و از آنها انسان هايى كامل تر مى سازد .

ما قطب هاى مغناطيسى زمين را با چشم خود نمى بينيم ، ولى اثر آنها روى عقربه هاى قطب نما ، در درياها راهنماى كشتى هاست ؛ و در صحراها و آسمان ها راهنماى هواپيماها و وسائل ديگر است . در سرتاسر كره زمين از بركت اين امواج مغناطيسى ، ميليون ها مسافر راه خود را به سوى مقصد پيدا كرده ، يا وسائل نقليّه

(46) «»

بزرگ و كوچك به فرمان همين عقربه ظاه__را كوچك از سرگردانى رهايى مى يابند .

آيا تعجّب دارد اگر وجود امام عليه السلام در زمان غيبت با امواج جاذبه معنوى خود افكار و جان هاى زيادى را كه در دور يا نزديك قرار دارند هدايت كند و از سرگردانى رهايى بخشد ؟

ولى نمى توان و نبايد فراموش كرد كه همان گونه كه امواج مغناطيس زمين روى هر آهن پاره بى ارزشى اثر نمى گذارد بلكه روى عقربه هاى ظريف و

حسّاسى كه آب مغناطيس خورده اند و يك نوع سنخيّت و شباهت با قطب فرستنده امواج مغناطيسى پيدا كرده اند اثر مى گذارند ، همين طور دل هايى كه راهى با امام دارند و شباهتى را در خود ذخيره نموده اند تحت تأثير آن جذبه غيرقاب__ل توصيف روحانى قرار مى گيرند .

با درنظر گرفتن آنچه در بالا گفتيم، يكى ديگراز آثار و فلسفه هاى وجودى امام عليه السلام

«» (47)

در چني___ن دوران__ى آشك__ار مى گ___ردد .

گل ها و ميوه هايى را كه از هزاران درخت انتظار داريم به ما

«» (49)

مى دهد بدون ترديد براى آبيارى همان يك درخت هم كه باشد برنامه آبيارى و باغبانى را ادامه خواهيم داد ؛ گو اينكه علف هرزه هاى زيادى نيز از آن بهره گيرند و اگر يك روز آن درخت نيز بخشكد آنجاست كه دست از آبيارى باغ مى كشيم هرچند علف هرزه ها بميرند .

جه_ان آفرين_ش بمانن_د همان باغ پرطراوت است و انسان ها درختان و بوته هاى اين باغند .

آنه___ا ك___ه در مسي_____ر تك_املن_____د درخت____ان و شاخ__ه ه____اى پ_رب_رن____د .

و آنه_ا كه ب_ه پست__ى گرائي__ده و منح__رف و آلوده اند علف هرزه هاى اين باغند .

مسلّما اين آفتاب درخشان ، اين مولكول هاى حياتبخش هوا ، اين همه بركات زمين و آسمان ، براى آن آفريده نشده است كه مشتى فاسد و هرزه به جان يكديگر بيفتند و به خوردن يكديگر مشغول شوند و جز ظلم و ستم و جهل و فساد محصولى

(50) «»

ب_راى اجتم_اع آن_ها نباش__د ؛ ن_ه ! هرگ__ز ه__دف آفرين__ش نمى توان_د اين ه_ا باش_د !

اين جهان و تمام مواهب آن _ از ديدگاه يك فرد خداپرست كه با مفاهيمى چون علم و حكمت خدا آشناست _ براى صالحان و پاكان آفريده شده است ؛ همان گونه ك_ه سرانج_ام ني_ز ب_ه ط_ور كام_ل از دس_ت غاصب_ان درخواه_د آم_د و در اختي_ار آن_ان ق__رار خ_واه__د گرف__ت ( اَنَّ الاَْرْضَ يَرِثُه__ا عِب__ادِىَ الصّالِحُ__ونَ ) .

باغبان آفرينش (جهان پهناور هستى) به خاطر همين گروه فيض و مواهب خود را همچنان ادامه مى دهد ؛ هرچند علف هرزه ها نيز به عن_وان ي_ك ه_دف تبع_ى سي_راب گردن__د و بهره من__د شون__د ؛ ول__ى بى ش_ك ه_دف اصل__ى آنه__ا نيستن__د

.

و اگ_ر فرض_ا روزى ف_را رس_د ك_ه آخرين نسل گروه صالحان از روى زمين برچيده شون_د ، آن روز دليلى بر ادامه جري_ان اي_ن مواه_ب وج_ود نخواه_د داش_ت .

«» (51)

آن روز آرام_ش زمي_ن ب_ه ه_م مى خ_ورد و آسم_ان برك_ات خ_ود را قط_ع مى نم_اي__د و زمي___ن از دادن به__ره ب__ه انس__ان ه__ا مض_ايق___ه خ_واه____د ك____رد !

پيامبر يا امام ، سمبل گروه صالحان و نمونه بارز انسان كامل است ؛ يعنى ، همان گروهى كه هدف اصلى آفرينش را تشكيل مى دهند و به همين دليل وجود او به تنهايى يا در رأس گروه صالحان ، توجيه كننده هدف آفرينش و مايه نزول هر خير و بركت و ريزش باران فيض و رحمت خدا است ؛ اعم از اينكه در ميان مردم آشكارا زندگى كند يا مخفى و ناشناس بماند .

درست است كه افراد صالح ديگر نيز هركدام هدفى هستند براى آفرينش و يا به تعبير ديگر ، بخشى از آن هدف بزرگ ، ولى نمونه كامل اين هدف همين انسان هاى نمون_ه و م_ردان آسم_ان_ى مى باشن__د ، ه_رچن__د سه_م دگ_ران ني_ز محف__وظ اس__ت .

(52) «»

و ازاينجا روشن مى شود، آنچه در پاره اى از عبارات به اين مضمون وارد شده كه:

« بِيُمْنِه رُزِقَ الْوَرى وَ بِوُجُودِه تَثْبُتُ الاَْرْضُ وَ السَّماءُ ؛ از بركت وجود او (يعنى حجّت و نماينده الهى) مردم روزى مى برند و به خاطر هستى او آسمان و زمين برپاست!» يك موضوع «اغراق آميز» و «دور از منطق» و يا «شرك آلود» نمى باشد ؛ همچنين ، عبارتى كه به عنوان يك حديث قدسى خطاب به پيامبر از طرف خداوند در كتب مشهور نقل شده : « لَوْلاكَ لَما خَلَقْتُ الاَْفْلاكَ ؛ اگر

تو نبودى آسمان ها را نمى آفريديم» بيان يك واقعيّت است نه مبالغه گوئى ، منتها او شاهكار هدف آفرينش است و صالحان ديگر هركدام بخشى از اين هدف بزرگ را تشكيل مى دهند.

از مجم_وع آنچ_ه در اين فص_ل تحت پنج عنوان گفته شد ، چنين نتيجه مى گيريم :

آنها كه دور نشسته اند و وجود امام را در عصر غيبت يك وجود شخصى و بدون

«» (53)

بازده اجتماعى دانسته اند و به عقيده شيعه در اين زمينه تاخت و تاز كرده اند كه وجود چنين امامى چه نفعى در مقام رهبرى و امامت خلق مى تواند داشته باشد ، آن چن_ان ك__ه آنه__ا گفت_ه ان__د نيس__ت و آث__ار وج__ودى او در اي_ن ح__ال ني_ز ف_راوان اس_ت .

ي_ك بازيچ_ه ك_وچ____ك اس____ت ، چگ_ون___ه مى ت_وان____د ض_ام_____ن پي_____روزى گ______ردد ؟

«» (55)

يا باسلاحى مدرن تراز آنچه امروز در اختيار پيشرفته ترين كشورهاى صنعتى است دست به مبارزه مى زند ؟

اين سلاح چگونه و به چه وسيله در اختيار او و طرفدارانش قرار خواهد گرفت ؟

2 _ از اي____ن گ__ذشت_______ه ، در رواي____ات اس_____لام__ى م__ى خ__واني________م :

«او با شمشير قيام مى كند» و اين تعبير نشان مى دهد كه احتمال اوّل يعنى بهره گيرى از سلاح هاى سنّتى به حقيقت نزديك تر است و با اين حال اشكال گذشته ب__ازمى گ____ردد ك___ه :

چگون___ه مى ت___وان س__لاح هاى م_درن را ب_ه كلّ_ى از ك_ار انداخ___ت و به عصر س__لاح سرد بازگشت ؟

آيا دنياى امروز در يك جنگ اتمى _ آن چنان كه بعضى از دانشمندان پيش بينى

(56) «»

كرده اند _ احتمالاً طورى درهم كوبيده مى شود كه چاره اى جز بازگشت به گذشته ن__دارد و سپ____س او قي__ام خواه__د ك____رد ؟

پي_ون____د دارد .

عقل مى گويد :

بازگشت به عقب نه ممكن است و نه منطقى و اين برخلاف سنّت آفرينش و اصل تكامل در زندگى انسان ها است ؛ بنابراين ، هيچ دليلى وجود ندارد كه با جهش جامعه انسانى به سوى حقّ و عدالت ، ترقّى و پيشرفت جامعه متوقّف گردد و يا عقب نشينى كن_د ، عق_ب گ_رد و گذشت_ه گراي__ى با چن__ان پيشرف__ت و جهش__ى متن__اس_ب نيست .

بنابراين ، قيام يك مصلح بزرگ براى استقرار عدل و آزادى در سراسر جهان هيچ گاه سبب نمى شود كه جنبش صنعتى و ماشينى در شكل سالم و مفيدش برچيده يا متوقّ___ف ش___ود .

(58) «»

صنايع كنونى نه تنها بسيارى از گره ها را از زندگى انسان ها گشوده اند ، بلكه يكى از پايه هاى استقرار حكومت واحد جهانى ، نزديكى و به هم پيوستگى دنيا از نظر وسايل ارتباطى و پيوندهاى اجتماعى است و اين موضوع بدون تكامل صنعتى ممك_ن نيس__ت .

ولى شك نيست اين جنبش صنعتى و تكامل تكنولوژى الزاما بايد از يك صافى دقيق بگذرد تا جنبه هاى ناسالم و زيانبخش آن حذف گردد و سرانجام در مسير منافع انسان ها و صلح و عدالت بسيج شود ؛ يك حكومت طرفدار حقّ و عدالت اين كار را حتما خواهد كرد .

اي__ن در م______ورد اص______ل پيش__رف_____ت صنع______ت و تكن__ول________وژى .

امّ_____ا در م________ورد س___لاح ه__________ا ب__اي___________د گف___________________ت :

«» (59)

براى استقرار چنان حكومتى بايد حكومت هاى خودكامه و بيدادگر از صحنه جه_ان خ_ارج شون_د ؛ و براى خ_ارج ك_ردن آنه_ا ، لااقل در شرايط كنونى يك «سلاح برتر» لازم است؛ سلاحى كه شايد حتّى تصوّرش امروز براى ما ممكن نيست .

آيااين سلاح چيزى هماننديك«اشعّه مجهول و مرموز»است كه كاربردش ماوراى همه سلاح هاى كنونى است و مى تواند

همه آنهارا خنثى كند و نقشه استفاده ابرقدرت ها را از آن عقي______م بگ________ذارد ؟

يا يك نوع تأثير مرموز روانى و از كار انداختن دستگاه هاى فكرى آنها حتّى از راه هاى دور است كه نتوانند هيچ گونه فكرى براى استفاده از سلاح هاى مخرّب كن_____ون___ى بكنن_______________د ؟

و يا چيزى از قبيل احساس يك نوع ترس و وحشت فوق العاده كه مانع هرگونه

(60) «»

تصميم گيرى در اين زمينه ش__ود ؟

و ي_____ا چي_____ز ديگ_____ر ...

نمى داني_م و نمى تواني_م ن_وع اين س_لاح را نه از نظ_ر م_ادّى يا روان_ى ب_ودن و نه از جه__ات ديگ_ر تعيي_ن كني_م ؛ همي_ن ان_دازه اجم_الاً مى تواني_م بگوئي_م ي_ك س____لاح برت___ر خواه_د بود .

و نيز مى داني_م آن س_لاح ، س_لاحى نيست كه گناهكار و بيگناه را با هم نابود كن_د و پاي__ه ه_اى ع_دال_ت آين_ده ، ب_ر ظل__م و ست__م ام__روز بگ___ذارد .

اين ازنظرتجزيه وتحليل عقلى.

بايد بر سنن طبيعى دور بزند ، نه بر اعجاز ؛ كه اعجاز يك امر استثناي__ى و ب__راى م___وارد ض_رورى و ف_وق الع_اده اس_ت آن ه__م در مسي_ر اثبات حقّانيّ_ت دع_وت نب__وّت ي_ا امام__ت .

و به هر حال ، در عصر هيچ پيامبرى زندگى عادى مردم بر اساس اعجاز جريان نداشته است ؛ بنابراين ، تكامل علوم و صنايع به حدّى خواهد رسيد كه مردم با رهبرى آن رهبر بزرگ قادر به كشف منبع نور و انرژى فوق العاده اى كه حتّى مى تواند جانشين نور خورشيد گردد ، مى شوند .

و آيا در چنين اوضاع و شرايطى سلاح مردم براى تأمين صلح و آزادى و عدالت مى تواندازنوع سلاح هاى قرون پيشين باشد و اصولاًتناسبى درميان اين دووجوددارد؟

«» (63)

2 _ در حدي__ث ديگ___رى از اب__وبصي__ر از ام__ام ص____ادق عليه السلام نق____ل ش____ده :

« اِنَّهُ اِذا تَناهَتِ الاُْمُورُ اِلى صاحِبِ هذَا الاَْمْرِ رَفَعَ اللّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى لَهُ كُلَّ مُنْخَفِضٍ مِنَ الاَْرْضِ وَ خَفَّضَ لَهُ كُلَّ مُرْتَفَعٍ حَتّى تَكُونَ الدُّنْيا عِنْدَهُ بِمَنْزِلَةِ راحَتِه ، فَاَيُّكُمْ لَوْ كانَتْ فى راحَتِه شَعْرةٌ لَمْ يَبْصُرْها (1) ؛ هنگامى كه كارها به صاحب اصلى ولايت (مهدى عليه السلام ) برسد خداوند هر نقطه فرو رفته اى از زمين رابراى اومرتفع و هرنقطه مرتفعى را پايين مى بردآن چنان كه تمام دنيانزداو به منزله كف دستش خواهدبود! كداميك از شمااگر در كف دستش مويى باشد آن را نمى بيند!».

امروز با نصب وسائل فرستنده بر فراز كوه ها ، كمك به انتقال تصويرها به نقاط مختلفى از جهان مى كنند و حتّى از ماهواره ها نيز استفاده كرده مناطق وسيع ترى را

1- بحارالانوار ، جلد 52 ، صفحه 328.

(64) «»

زير پوشش انتقال تصوير قرار مى دهند ؛ تا همه كسانى كه دستگاه هاى گيرنده در اختيار دارند بتوانند از آن استفاده كنند

.

ولى عكس اين موضوع لااقل در حال حاضر عملى نيست ؛ يعنى ، تصويرها را از يك نقطه به نقاط مختلف جهان مى توان منتقل ساخت ولى از همه نقاط نمى توان به يك نقطه انتقال داد مگر اينكه در هر شهر بلكه در هر خانه و در هر بيابان و كوه و صحرا و در هر گوشه اى از دنيا دستگاه هاى مجهّز فرستنده نصب گردد ، تا بتوان از هم_ه جه_ان آگ_اه ش_د و چني_ن چي__زى ب_ا وس__ائ___ل كن__ون_ى غي__رممك_ن اس__ت .

امّا از حديث فوق چنين برمى آيد كه در عصر قيام مهدى عليه السلام يك سيستم نيرومند و مجهّز براى انتقال تصويرها به وجود مى آيد كه شايد تصوّر آن هم امروز براى ما مشكل باشد ، آن چنان كه تمام جهان به منزله كف دست خواهد بود ؛ نه موانع مرتفع و

«» (65)

ن__ه گ__ودى زمين ه___ا ؛ م_ان__ع از رؤي__ت موج__ودات روى زمي__ن نخواه__د ش__د !

بديهى است بدون يك چنين سلطه اطّلاعاتى بر تمام كره زمين ، حكومت واحد جهانى و صلح و امنيّت و عدالت ، به گونه همه جانبه و سريع و جدّى ، امكان پذير نخواهد بود؛ و خداوند اين وسيله را در اختيار او و تشكيلات حكومتش قرار مى دهد.

باز تكرار و تأكيد مى كنم كه اين گونه امور كه با زندگى روزمرّه مردم سر و كار دارد بسيار بعيد است كه بر پايه اعجاز صورت گيرد بلكه بايد از طرق اسباب عادى و طبعا بر اساس پيشرفت علم و صنعت باشد .

اين نيز روشن است كه اين واحد اطلاّعاتى پيشرفته ، نمى تواند در يك جامعه ظاهرا عقب افتاده بود باشد بلكه به موازات آن بايد ساير بخش هاى زندگى نيز به

هم_ان نسب_ت پيشرفت_ه باش_د ، در هم_ه زمينه ها و در همه شؤون و حتّى نوع سلاح ها .

(66) «»

3 _ از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود :

« ذُخِرَ لِصاحِبِكُمُ الصَّعْبُ !

قُلْ___تُ : وَ مَ_ا الصَّعْ_بُ ؟

قالَ : ما كانَ مِنْ سَحابٍ فيهِ رَعْدٌ وَ صاعِقَةٌ اَوْ بَرْقٌ ، فَصاحِبُكُمْ يَرْكَبُهُ ، أَمّا اَنَّهُ سَيَرْكَبُ السِّحابَ وَ يَرْقى فِى الاَْسْبابِ ؛ اَسْبابِ السَّماواتِ السَّبْعِ وَالاَْرَضي_نَ ! (1) براى صاح_ب و دوست شما (مهدى عليه السلام ) آن وسيله سركش ذخي______ره ش________ده اس______ت .

راوى اي__ن حدي__ث مى گوي__د : گفت__م منظ__ور از وسيل__ه سرك__ش چيس___ت ؟

1- بحارالانوار ، جلد 12 ، صفحه 182.

«» (67)

ام____ام عليه السلام ف__رم___________ود :

ابرى است كه در آن غرش رعد و شدت صاعقه يا برق است ؛ او بر اين وسيله سوار مى شود ؛ آگاه باشيد او به زودى بر ابرها سوار مى گردد و صعود به آسمان ها و زمين ه___اى هفتگان___ه مى كن_د» .

مسلما منظور از ابر ، اين ابر معمولى نيست ؛ زيرا ابرهاى معمولى وسيله اى نيستند كه بتوان با آنها سفر فضايى كرد ؛ آنها در جوّ نزديك زمين در حركتند و با زمين فاصله ناچيزى دارند و نمى توانند از آن بالاتر بروند ؛ بلكه اشاره به وسيله فوق العاده سريع السّيرى است كه در آسمان به صورت توده اى فشرده از ابر به نظر مى رسد ، غرّشى همانن_د رع_د و قدرت و شدّتى همچون صاعقه و برق دارد ؛ و به هنگام حركت ، دل آسم_ان را ب_ا ني__روى ف__وق الع__اده خود مى شكاف_د ؛ و همچن_ان به

(68) «»

پي_ش م_ى رود و مى توان__د ب___ه ه____ر نقط_____ه اى از آسم____ان حرك____ت كن______د .

و به ترتيب، يك وسيله مافوق مدرن

است كه شبيه آن را در وسايل كنونى نداريم ؛ تنها در ميان بشقابهاى پرنده و وسايل سريع و سر سام آور فضايى كه امروز داستانهايى از آنها بر سر زبانهاست و نمى دانيم تا چه حد جنبه واقعى و علمى دارد ، شايد شباهت داشته باشد ؛ ولى به هر صورت بشقاب پرنده هم نيست . به هر حال از حديث بالا بطور اجمال مى توان دريافت كه موضوع عقب گرد صنعتى در كار نيست ، بلكه بعكس سخن از پيشرفت خارق العاده اى در ميان است كه به موازات آن بايد تكامل در همه زمينه ها صورت گيرد .

4 - حديث عجيب ديگرى كه از جابر از امام باقر عليه السلام نقل شده چنين مى گويد : «اِنَّما سُمِّىَ الْمَهْدِىُّ لاَِنَّهُ يُهْدى اِلى اَمْرٍ خَفِىٍّ ؛ حَتّى اَنَّهُ يَبْعَثُ اِلى رَجُلٍ لا

«» (69)

يَعْلَمُ النّاسُ لَهُ ذَنْبا فَيَقْتُلُهُ حَتّى اَنَّ اَحَدَكُمْ يَتَكَلَّمُ فى بَيْتِه فَيَخافُ اَنْ يَشْهَدَ عَلَيْهِ الْجِدارُ ؛ به اين جهت او مهدى ناميده شده است كه به امور مخفى و پنهان هدايت مى گردد ؛ تا آنجا كه گاه به سراغ كسى مى فرستد كه مردم او را بى گناه مى دانند و او را به قتل مى رساند (زيرا از گناه نهايى او همانند قتل نفس كه موجب قصاص مى شود آگاه است !) و تا آنجا كه بعضى از مردم هنگامى كه درون خانه خود سخن مى گويند مى ترسند ديوار بر ضدّ آنها شهادت دهد ( و از خلافكاريها و توطئه آنان ، حكومت مهدى را با خبر سازد !» اين حديث نيز گواه بر ان است كه در دوران حكومت او در حالى كه نيكان و پاكان در نهايت آزادى به سر

مى برند ، خلافكاران چنان تحت كنترل هستند كه ممكن است با وسايل پيشرفته اى امواج صوتى آنها از ديوار خانه هايشان باز گرفته شود و به هنگام لزوم مى توان فهميد كه آنهادر درون

(70) «»

خانه چه گفته اند ! اين سخن شايد در يكصد سال پيش جز به عنوان يك معجزه قابل تصور نبود ، اما امروز كه مى بينيم در بسيارى از كشورها چگونگى حركت اتومبيلها را در جادّه ها با دستگاه رادار از راه دور و بدون حضور پليس كنترل مى كنند ؛ و يا مى شنويم دانشمندان توانسته اند از امواجى كه بر بدنه كوزه هايى كه در پاره اى از كوزه هاى مصر وجود دارد صداى كوزه گران دو هزار سال پيش را زنده كنند و يا مى شنويم كه دستگاه هايى وجود دارند كه از طريق امواج حرارتى ( امواج مادون قرمز ) كه از يك دزد يا يك قاتل در محلّى باقيمانده و خودش تازه از آن جا گريخته عكسبردارى كنند و او را از روى آن بشناسند ؛زياد شگفت آور نيست. ازمجموع آنچه در بالاآورديم پاسخ سؤالات گذشته روشن مى گردد كه در عصرانقلاب جهانى مهدى عليه السلام نه فقط مسئله عقب گرد صنعتى وجود ندارد بلكه صنايع و تكنولوژى

«» (71)

به طرز بى سابقه اى گسترش مى يابد ولى تنها در مسير منافع انسانها و تحقّق بخشيدن به آرمان حق طلبان و آزادى خواهان و تشنگان حقّ و عدالت .

اين مجاهدين قرار گيريم .

امّا حقيقت اين است كه « شمشير» هميشه كنايه از قدرت و نيروى نظامى بوده و هست همانگونه كه «قلم» كنايه از علم و فرهنگ است . شك نيست كه حتّى در

(72) «»

ميدان جنگهاى سنّتى پيشين سلاحهاى مختلفى جز شمشير به كار مى رفته ، همچون تيرونيزه و خنجر، ولى همواره مى گويند اگردربرابر فلان موضوع سرتسليم فرود نياريد « حواله شما با شمشير است » يا گفته مى شد « به زور شمشير حقّ خود را مى گيريم » .

يا از قديم معرف بوده « كشور با دو چيز اداره مى شود ، قلم و شمشير » و همه اينها جنبه سمبوليك دارد و مفهوم آن تكيه بر قدرت و استفاده از نيروى نظامى است. ضرب المثلهاى زيادى امروز در اين زمينه در دست است ؛ مى گويند : « فلان كس شمشير را از روى بسته ! يعنى ، آشكارا قدرت نمائى مى كند .» « شمشير ميان ما و شما حكومت خواهد كرد !» اشاره به اين كه جز از راه جنگ مسأله حل نمى شود . «شمشيرها را غلاف نمى كنيم تا به هدفمان برسيم !» كنايه از اينكه مبارزه را تا آخر ادامه خواهيم داد .

«» (73)

« فلان كس شمشيرش را غلاف كرده !» يعنى ، از دو سو مبارزه مى كند .» در تمام اين تعبيرات شمشير كنايه از قدرت و مبارزه است؛ در روايات اسلامى نيز مى خوانيم : اَلْجَنَّ_ةُ تَحْ__تَ ظِ___لالِ السُّيُ___وفِ ؛ بهش_____ت در س___اي_____ه شمشي__ره_اس______ت .

اَلسُّيُوفُ مَقاليدُ الْجَنَّةِ ؛ شمشيرها كليدهاى بهشتند ! همه اينها اشاره از جهاد و جانبازى و استفاده از قدرت است ؛ و اين تعبيرات سمبوليك از « شمشير» يا «

قلم » در زبانهاى مختلف فراوان است .

از اينجا روشن مى شود كه منظور از قيام مهدى عليه السلام به سيف ، همان اتّكاى بر قدرت است ؛ براى اينكه چنين گمان نشود كه اين مصلح بزرگ آسمانى به شكل يك معلم ، يا يك واعظ ، و يا راهنماى مسائل اجتماعى ظاهر مى شود و رسالت او تنها ان__درز دادن م____ردم اس_____ت .

(74) «»

بلكه او يك رهبر دورنگر و دور انديشى است كه نخست حربه منطق بهره گيرى مى كند ، و آنجا كه گفتار حق سودى نبخشد كه در مورد بسيارى از زور گويان و جبّاران سودى هم نخواهد داد ، دست به شمشير مى كند ؛ يعنى ، متوسّل به قدرت مى شود و ستمكاران را بر سر جاى خودشان مى نشاند ؛ يا در صورت لزوم ، وجود كثيفشان را از سر راه برمى دارد ؛ و شك نيست كه براى اصلاح گروهى از مردم جز اين راهى نيست كه گفته اند :

« اَلنّ__اسُ لا يُقيمُهُ__مْ الاَّ السَّيْ__فَ ؛ ك__ار م__ردم ج_ز ب_ا شمشي__ر راس__ت نشود !»

و به تعبير ديگر ، او تنها وظيفه اش روشنگرى و ارائه راه نيست بلكه وظيفه مهمت_رش - ع_لاوه ب_ر اي_ن - اج_راى قواني_ن اله_ى و ب_ه ثم_ر رسان_دن انق_لاب تك__امل__ى اس___لام و رسان__دن ب__ه مقص__د و ايص___ال ب____ه مطل____وب اس____ت .

«» (75)

گر چه از گفتار بالا اين نكته نيز روشن شد ، ولى تصريح به آن لازم به نظر مى رسد كه بر خلاف پندار بعضى كوته فكران كه چنين مى پندارند او به هنگام قيامش بى مقدّمه دست به سلاح مى برد و طبق آن افسانه دروغين « آنقدر خون مى ريزد كه خون به

رك_ابش مى رس_د !» نخس_ت از طري_ق رهب_رى فك_رى و روشنگرى در همه زمينه ه___ا ، مى پ__ردازد .

به تعبير رساى مذهبى « اتمام حجّت » مى كند آنچنان كه هر كس كمترين آمادگى براى پذيرا ش_دن منطق_ى آئي_ن ح_ق داشت_ه باشد روشن شود و تنها كسانى باقى بمانن__د ك_ه ج_ز از طري__ق توسّ__ل ب__ه زور و خش__ون_ت اص__لاح پ_ذي__ر نيستن___د .

از قرائن روشن بر اين موضوع - گذشته از اين كه دليلش با خود آن است - اينكه مى دانيم روش او روش پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله است ؛ او سيزده سال تمام در مكّه به دعوت

(76) «»

پنهان و آشكار مشغول بود و آنها كه پذيراى حق بودند گرد او را گرفتند ؛ ولى گردنكشان ياغى و زورمند كه اكثريّت توده نادان را به دنبال خود مى كشانيدند در برابرش بپا خاستند و او بناچار به مدينه آمد و با تشكيل حكومت اسلامى و فراهم ساختن قدرت ، در برابر آنها ايستاد و راه خود به سوى يك دعوت عمومى گشود . گرچه در زمينه دعوت اسلام نيز سمپاشى زياد شده كه آئين شمشير است ولى بهترين سندى كه امروز در برابر آنها در دست است و خوشبختانه نتوانسته اند آن را بپوشانند يا از ميان ببرند همين قرآن است . اگر چهره اسلام يك چهره توسّل به خشونت و زور بود در قرآن براى اثبات حقايق اينهمه استدلال نمى باشد ؛ اينهمه در موضوع خداشناسى و معاد دو اصل اساسى تكيه روى دلائل گوناگون نمى شد ؛ اينهمه متفكّران و صاحبان عقل و انديشه را به داورى نمى طلبيد ؛ اينهمه سخن از علم و

«» (77)

دانش نمى گفت ؛ يك رژيم خشن نظامى

استدلال نمى فهمد . وحتى به هنگام توسّل به زور نيز موضوع خود را با دلايل منطقى به عنوان يك ضرورت اجتناب ناپذير مشخّص مى سازد. به هرحال او در اين روش همانند پيامبر صلى الله عليه و آله عمل مى كند ، به اضافه اين در عصراو سطح افكار عمومى بالاتر آمده و توسّل به منطق ضرورت بيشترى دارد همان گونه كه در ب_راب_ر خشونت روز افزون گردنكشان زورگو ، خشونت لازم است .

مسلّما انقلاب او در پاره اى از قسمتها يك انقلاب خونين خواهد بود ، و خونهاى كثيف كالبد جامعه بشرى با تيغ او بيرون خواهد ريخت و در هيچ جامعه فاسدى جز از اين راه اصلاحات بنيادى مايه نخواهد گرفت ؛ ولى مفهوم اين سخن آن نيست كه او بى حساب خون مى ريزد و بى دليل مى كشد ؛ درست همانند طبيبى است كه در خون گرفتن از كالبد بيمار نهايت دقّت را به عمل مى آورد !

(78) «»

خونريزى و تجاوز ؛

و خالى ازخنده هاى مستانه استعمارگران و ناله هاى محرومان به زنجيركشيده شده ؛

راست__ى چ_ه دل انگي__ز و آرامب__خش و نش___اط آف__ري____ن اس______ت !

ولى مسلّما همانقدر كه ترسيم چنين جهانى در افق خيال آسان است ، از نظر عمل فوق العاده مشكل و طاقت فرساست ، ولى به هر صورت بشريّت ناگزير است چنين راهى را بپيمايد و به آن واقعيّت عينى دهد كه در غير اين صورت راهى جز تباهى و نابودى ندارد . خطوط اصلى نظامات چنين جامعه اى در روايات اسلامى با اشاراتى

(80) «»

كوتاه و پر معنى ترسيم شده و با اين كه عباراتى است كه از سيزده يا دوازده قرن پيش به دست ما رسي_د ، كام_لاً زن_ده و ت_ازه اس_ت . و در اي_ن ج_ا ب_ه چن_د قسم_ت حسّ_اس آن اش__اره مى كني__م :

الْعِشْري_نَ حَرْف_ا ؛ فَبَثَّه_ا فِى النّ_اسِ وَ ضَمَّ اِلَيْهَا الْحَرْفَيْنِ ، حَتّى يَبُثُّها سَبْعَ___ةً وَ عِشْري___نَ حَرْف__ا ؛

علم و دانش بيست و هفت حرف (بيست و هفت شعبه و شاخه) است ؛ تمام آنچه پيامبران الهى براى مردم آوردند دو حرف بيش نبود و مردم تاكنون جز آن دو حرف

(82) «»

را نشناخته اند ، امّا هنگامى كه قائم ما قيام كند بيست و پنج حرف (بيست و پنج شاخه و شعبه) ديگ_ر را آشك_ار مى س_ازد ؛ و در مي_ان مردم منتش_ر مى س_ازد ؛ و دو ح_رف را ب__ه آن ضميم___ه مى كن__د ت__ا بيس___ت و هف__ت ح_رف كام_ل و منتش_ر گ____ردد.»

اين حديث به روشنى جهش فوق العاده علمى عصر انقلاب مهدى عليه السلام را مشخص مى سازد كه تحوّلى به ميزان بيش از 12 برابر نسبت به تمام علوم و دانشهايى كه در عصر همه پيامبران راستين به بشريّت اعطا شد ، پيش مى آيد ؛ و درهاى همه رشته ها و همه شاخه هاى علوم مفيد و سازنده به روى انسانها گشوده مى شود و راهى را كه بشر ط__ىّ ه__زاران س__ال پيم_وده ب__ه مي_زان 12 ب_راب_ر در دوران كوتاه_ى مى پيماي__د ؛

زير دست عنايت او مغزها در مسير كمال به حركت درمى آيند؛ و انديشه ها شكوفان مى گردند و تمام كوته بينى ه_ا و تنگ نظرى ه_ا و افك_ار پس_ت و كوت_اه كه سرچشمه بسيارى از تضادّه_ا و تزاحم_ها و برخوردهاى خشونت آميز اجتماعى اس_ت برط_رف مى گ_ردد .

مردمى بلندنظر ، با افكارى باز و سينه هايى گشاده و همّتى والا و بينشى وسيع ، پرورش مى يابند كه بسيارى از مشكلات اجتماعى را در روح خود حلّ مى كنند و

(84) «»

جهانى از صلح و صفا مى سازند .

و امروز نيز هر گونه اصلاح اجتماعى ، در هر مقياسى ، بستگى به اين دگرگونى فك__رى و انق__لاب روح___________ى دارد .

پيشرفت خارق العاده صنايع در آن عصر

احاديث جالب و گويايى كه تحت شماره هاى 1 و 2 و 3 و 4 در بحث گذشته تحت عنوان « راه پيروزى ...» آورديم نشان مى دهد كه اين جهش علمى ، صنايع و تكنولوژى را نيز در مقياس وسيعى شامل مى گردد. وسايل اطّلاعاتى آنقدر پيشرفته خواهد بود كه دنيا را همچون كف دست آشكار مى سازد ؛ و به حكومت مركزى تسلّط كامل بر اوضاع جهان مى بخشد تا به موقع و بدون فوت وقت براى حلّ

«» (85)

مشكلات جهانى بكوشد؛ و هر گونه فسادى را (عمدى و غير عمد) در نطفه خفه سازد.

مسأله انرژى و نور آنچنان ح__ل مى ش__ود كه حتّ__ى ني__از به ان__رژى خورشيدى ك__ه ب__ازگش__ت هم__ه ان__رژى ه___ا (ج___ز ان__رژى اتم__ى) ب_ه آن اس__ت ، نيس__ت .

و اين شايد در پرتو يك سيستم تكامل يافته انرژى اتمى - با تصفيه كامل از تشعشع__ات زي__انب__ار كن__ونى ك___ه در حال حاضر بزرگترين مشكل استفاده از اين ان__رژى را تشكي___ل مى ده_د - خ________واهد

ب_________ود .

وسايل سريع السّيرى كه با وسايل كنونى قابل مقايسه نيست ، نه فقط براى دورزدن ك_ره زمي_ن در يك زم_ان كوت_اه بلك_ه ب_راى مسافرته_اى دور دس_ت فض_اي__ى در اختي___ار آن حكوم___ت ق___رار مى گي_____رد .

و اين نيزكمك به اهداف اصلاحى اين حكومت مى كند .

(86) «»

در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام چنين آمده است :

«اِنَّ قائِمَنا اِذا قامَ مَدَّاللّهُ بِشيعَتِنا فى اَسْماعِهِمْ وَ اَبْصارِهِمْ ، حَتّى لا يَكُونَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقائِمِ بَريدٌ ، يُكَلِّمُهُمْ فَيَسْمَعُونَ وَ يَنْظُرُونَ اِلَيْهِ وَ هُوَ فى مَكانِه ؛ هنگامى كه قائم ما قيام كند خداوند آنچنان گوش و چشم شيعيان ما را تقوي_ت مى كن_د كه مي_ان آنه_ا و قائ_م (رهبر و پيشوايشان) نامه رسان نخواهد بود ؛ ب_ا آنه_ا سخ__ن مى گ_وي__د و سخن__ش را م_ى شن_ون_د و او را مى بينند، در حال_ى ك_ه در مك____ان خ_وي____ش اس_____ت (و آنه____ا در نق____اط ديگ______ر جه_______ان !)» .

يعنى وسائل انتقال «صدا» و «تصوير» بطور همگانى و ساده و آسان در اختيار همه پيروان او قرار مى گيرد آنچنان كه چيزى به نام اداره پست در عصر حكومت او شيئى زائد محسوب مى گردد ! و مسائل جارى اين حكومت ، بدون نياز به كاغذ بازى

«» (87)

- آنچنان كه راه و رسم دنياى امروز است و شايد نيمى از وقت و نيروى انسانى را تلف كرده و گردش همه كارها را كند مى سازد و رسيدن حق را به حق داران به تأخير مى اندازد - حلّ و فصل مى شود . همه دستورها و برنامه ها با سيستم «شهود و حضور» ابلاغ و اجرا مى گردد . و چه عالى است چنين طرحى براى اداره جامعه هاى انسان__ى و ح__ذف ب_رنام__ه ه__اى زائ__د و

دس__ت و پ__ا گي__ر و وق__ت تل__ف ك__ن !

حديث گوياى ديگرى كه در اين زمينه از امام صادق عليه السلام نقل شده اين موضوع را به نحو بارزى تكميل مى كند ؛ آنجا كه فرمود :

«اِنَّ الْمُؤْمِنَ فى زَمانِ قائِمٍ وَ هُوَ بِالْمَشْرِقِ سَيَرى اَخاهُ الَّذى فِى الْمَغْرِبِ ؛ وَ كَذَا الَّذى فِى الْمَغْرِبِ يَرى اَخاهُ الَّذى بِالْمَشْرِقِ ؛ مؤمن در زمان قائم در حالى كه در مشرق است برادر خود را در مغرب مى بيند ؛ همچنين كسى كه در غ__رب است برادرش را در ش__رق مى بين_د !» .

(88) «»

ارتباط مستقيم نه تنها در سطح حكومت بلكه در سطح عموم عملى مى شود ؛ و پيوندهاى ظاهرى و جسمانى، پيوندهاى معنوى دلها رااستحكام مى بخشد؛ آن گونه كه جهان را به راستى به شكل يك خانه و مردمش همچون اهل يك خانواده خواهند بود!

به اين ترتيب ، علم و دانش و صنعت در اختيار بهسازى وضع جهان و تحكيم پ_اي_ه ه_اى اخ_وّت و ب_رادرى - و ن__ه در راه وي_رانگ__رى - ق_رار خ_واه_د گرف_ت .

مهمّى از نيروهاى فكرى و انسانى را كه مى بايست بطور مداوم و پويا در جستجوى منابع جديد براى بهسازى زندگى انسانها به تلاش برخيزند ؛ مى بلعد و نابود مى كند . امّا به هنگامى كه اين نظام و نظام جنبى آن دگرگون شود ، نيروها براى استخراج منابع بى شمار زمين به كار مى رود و علم و دانش پيشرو در اختيار اين برنامه قرار مى گيرد و بسرعت منابع تازه اى كشف مى گردد و شكوفائى خاصّى به اقتصاد بشريّت مى بخشد . لذا در روايات مربوط به حكومت آن

(90) «»

مصلح بزرگ اشارات پر معنائى به اين توسعه اقتصادى ديده مى شود كه از هر گونه توضيح بى نياز است . از جمله در حديثى چنين مى خوانيم : «اِنَّهُ يُبَلِّغُ سُلْطانَهُ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ ؛ وَ تَظْهَرُ لَهُ الْكُنُوزُ ؛ وَ لا يَبْقى فِى الاَْرْضِ خَرابٌ اِلاّ يُعَمِّرُهُ ؛ حكومت او شرق و غرب جهان را فرا خواهد گرفت ؛ و گنجينه هاى زمين براى او ظاهر مى گردد و در سرتاسر جهان جاى ويرانى باقى نخواهد ماند مگر اين كه آن را آباد خواهد ساخت !» .

و به راستى بايد چنين شود زيرا ويرانيهاى زمين نه بخاطر كمبود نيروى انسانى است و نه كمبود مالى ، بلكه مولود ويرانگرى انسانها و صرف بيهوده منابع مالى و انسانى و عدم احساس مسؤليّت است ؛ و هنگامى كه اينها در پناه يك نظام صحيح اجتماعى برطرف گردد ، اين آبادى حتمى است ؛ بخصوص كه از پشتوانه منابع جديد

«» (91)

ف_وق الع_اده اى ني_ز برخ_وردار خواهد ب_ود . در حدي_ث جالب ديگ_رى از امام ص___ادق عليه السلام مى خواني____م:

اِذا قامَ الْقائِمُ : حَكَمَ بِالْعَدْلِ وَ ارْتَفَعَ الْجَوْرُ فى

اَيّامِه وَ اَمِنَتْ بِهِ السُّبُلُ وَاَخْرَجَتِ الاَْرْضُ بَرَكاتِها وَ رُدَّ كُلُّ حَقٍّ اِلى اَهْلِه ... وَ حَكَمَ بَيْنَ النّاسِ بِحُكْ_مِ داوُودَ عليه السلام وَ حُكْ_مِ مُحَمَّ_دٍ صلى الله عليه و آله فَحينَئِ_ذٍ تَظْهَ_رُ الاَْرْضُ كُنُ_وزَه__ا

وَ تُبْ___دى بَرَكاتِه__ا

وَ لا يَجِ_دُ الرَّجُ_لُ مِنْكُ_مْ يَوْمَئِذٍ مَوْضِعا لِصَدَقَتِه وَ لا لِبَرِّه لِشُمُولِ الْغِنى جَمي_عَ الْمُؤْمِنينَ...؛

هنگام_ى كه قائ_م قي_ام كن_د : حكوم_ت را ب_ر اس__اس عدال_ت ق__رار مى ده___د .

و ظل_م و ج_ور در دوران او برچي_ده مى ش_ود . و جادّه ه_ا در پرت_و وج_ودش

(92) «»

ام_____ن و ام___ان مى گ___ردد .

زمين بركاتش را خارج مى سازد .

و هر حقّى به صاحبش مى رس_د .

در مي____ان م____ردم هم___انن______د داود عليه السلام و محمّ____د صلى الله عليه و آله داورى مى كن_____د .

در اي___ن هنگ____ام زمي_____ن گنج ه_____اى خ_____ود را آشك_____ار مى س______ازد .

و برك__ات خود را ظاهر مى كن_د .

و كسى موردى را براى انفاق و صدقه و كمك مالى نمى يابد زيرا همه مؤمنان بى ني__از و غن___ى خواهن__د شد ...» !

تكيه روى ظاهر شدن بركات زمين و خارج شدن گنج ها نشان مى دهد كه هم مسأله زراعت و كشاورزى به اوج ترقى خود مى رسد ؛ و هم تمام منابع زيرزمينى

«» (93)

كشف و مورداستفاده قرار مى گيرد و درآمد سرانه افراد آن قدر بالا مى رود كه در هيچ جامع_ه اى فقي_رى پيدا نمى شود و همه به س_ر ح_دّ بى ني_ازى و خودكفاي_ى مى رسن_د .

و بى شك اجراى اصول عدل و داد و جذب نيروهاى انسانى به مسيرهاى سازنده، چنين اثرى را خواهد داشت ؛ زيرا همان گونه كه گرسنگى و فقر و نيازمندى بر اثر كمبودهانيست بلكه نتيجه مستقيم و غيرمستقيم مظالم و تبعيض هاو بيدادگرى ها و تلف شدن نيروهاوهدردادن سرمايه هاست !

درحديث ديگرى كه درمنابع اهل تسنّن آمده است،ازابوسعيدخُدْرِىّ چنين نقل شده:

ق_________الَ رَسُ________ولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :

«اُبَشِّرُكُمْ بِالْمَهْدِىِّ يَمْلاَءُالاَْرْضَ قِسْطا كَما مُلِئَتْ جَوْرا وَ ظُلْما ، يَرْضى

عَنْهُ سُكّانُ السَّماءِ وَ الاَْرْضِ ، يُقَسِّمُ الْمالَ صِحاحا ، فَقالَ رَجُلٌ ما مَعَنى

(94) «»

صِحاحا ، قالَ بِالسَّوِيَّةِ بَيْنَ النّاسِ ؛ وَ يَمْلاَءُ قُلُوبَ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله غِنًى ؛ وَ يَسَعُهُمْ عَدْلُهُ ، حَتّى يَأْمُرَ مُنادِيا يُنادى يَقُولُ مَنْ لَهُ بِالْمالِ حاجَةٌ فَلْيَقُمْ فَما يَقُومُ مِنَ النّاسِ اِلاّ رَجُلٌ واحِدٌ (ثُمَّ يَأْمُرُلَهُ بِالْمالِ فَيَأْخُذَ ثُمَّ يَنْدِمَ وَ يَرُدُّهُ)»(1)؛

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :

«شما را به ظهور مهدى عليه السلام بشارت مى دهم ؛ زمين را پر از عدالت مى كند هم_ان گون_ه ك_ه از ج_ور و ست_م پ_ر ش_ده است ؛ ساكنان آسمان ها و ساكنان زمين از او راض_ى مى شون__د و ام__وال و ثروت ه__ا را ب_ه ط__ور صحي__ح تقسي___م مى كن__د .

كسى پرسيد: معنى تقسيم صحيح ثروت چيست؟

1- نُورُالاَْبْصارِ فى مَناقِبِ آلِ بَيْتِ النَّبِىِّ الْمُخْتارِ ، صفحه 156 و 157 ، چاپ مصر.

«» (95)

فرم__ود : ب____ه طور مس__اوى در مي_ان م___ردم !

(سپ____________س ف______________رم_____________ود:)

و دل هاى پيروان محمد صلى الله عليه و آله را پر از بى نيازى مى كند و عدالتش همه را فرامى گيرد ؛ تا آنجا كه دستور مى دهد كسى با صداى بلند صدا زند هركس نياز مالى دارد برخيزد ، هيچ كس _ جز يك نفر برنمى خيزد . (سپس در ذيل حديث مى خوانيم كه امام دستور مى دهد مال قابل ملاحظه اى به او بدهند ، امّا او به زودى بازمى گردد و پشيمان مى شود كه چرا آزمن_د و حريص بوده است) .

در تفسير اين حديث به چند نكته بايد توجّه كرد :

1 _ منظوراز رضايت ساكنان آسمان از حكومت او ، يا اشاره به فرشتگان آسمان و ملائكه مقرّب پروردگاراست؛ويااشاره به گسترش حكومت او بركرات ديگر مسكونى

(96) «»

و گش_وده ش_دن راه آسمان ه__ا و مسافرته_اى فضايى به نقاط دوردست جهان است .

2 _ منظور از تقسيم عادلانه ثروت در شكل تقسيم مساوى _ با

توجّه به اين كه مى دانيم در اسلام كه مهدى عليه السلام حافظ و مروّج احكام آن است در برابر كار بيشتر و تلاش و لياقت فزون تر ، سرمايه بيشترى پرداخته مى شود _ يا اشاره به اموال بيت المال و اموال عمومى به طور كلّى است كه همگان در حكومت اسلامى در مقابل آن برابرند _ چنانكه از سيره پيامبر صلى الله عليه و آله و على عليه السلام نقل شده ، به عكس چيزى كه درباره دوران بسيارى از خلفا همانند عثمان خوانده ايم كه انواع تبعيض ها را روا مى داشتند ! و يا اشاره به اين است كه در شرايط مساوى ، امتيازات و پاداش ها و اجرت ها مساوى به افراد داده مى شود ؛ به عكس آنچه در دنياى كنونى ديده مى شود كه يك كارگر در نقطه اى از جهان ممكن است ساعتى ده دلار مزد بگيرد امّا كارگر

«» (97)

ديگر با همان شرايط و كيفيّت در مقابل كار ده ساعته خود حتّى يك دلار هم نگيرد و اين نهاي_ت ظل_م اس_ت ك_ه م__زد اف__راد در شراي__ط ب_راب_ر ، كام_لاً متف_اوت باش__د .

3 _ نكته ديگر اين كه ، از ذيل حديث به خوبى استفاده مى شود كه در آن روز حتّى يك نفر محتاج و نيازمند وجود ندارد ، به دليل اين كه آن يك نفر هم كه برمى خيزد غناى روحى نداشته و گرفتار حرص و آز بوده والاّ از نظر مادّى بى نياز بوده است ؛ و مهم اين است كه او تحت رهبرى صحيح خود دل ها را مملو از غناى معنوى و روانى مى كند ؛ و اين خلق و خوى زشت «حرص» را از سرزمين دل ها ريشه كن مى سازد ؛ همان حرصى كه سرچشمه بسيارى از تلاش هاى

بيهوده ثروت اندوزان تهى مغز است كه با داشتن هزاران برابر سرمايه موردنياز زندگى خود و فرزندان خويش ، باز هم دست و پا بر جمع ثروت فزون تر مى كند ؛ گويى به بيمارى استسقا گرفتارند كه هرچه مى نوشند بازهم سيراب نمى شوند .

(98) «»

يكى ديگر از عوامل ، يا صحيح تر ، از بهانه هاى جمع ثروت ، كه عدم اطمينان به وضع آينده است ، در پرتو عدالت اجتماعى او به كلّى از بين مى رود و هيچ كس نيازى در خود به ثروت اندوزى نمى بين_د ؛ زي_را ه_م ام_روز و هم آينده او تأمين شده است .

ب__از در ح__دي_____ث ديگ______رى از پي_امب______ر اك______رم صلى الله عليه و آله مى خ_واني____م :

« ... حَتّى تَمْلاَءُ الاَْرْضُ جَوْرا فَلا يَقْدِرَ اَحَدٌ يَقُولَ اللّهِ ! ثُمَّ يَبْعَثُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ رَجُلاً مِنّى وَ مِنْ عِتْرَتى فَيَمْلاَءُ الاَْرْضَ عَدْلاً كَما مَلاَءَها مَنْ كانَ قَبْلَهُ جَ_وْرا وَ يُخْرِجُ لَهُ الاَْرْضُ اَفْلاذَكَبِدِها وَ يَحْثُوالْمالَ حَثْوا وَ لايَعُدُّهُ عَدّا؛ (1)

1- امالى شيخ (طبق نقل منتخب الاثر ، صفحه 168).

«» (99)

زمانى فرامى رسد كه زمين پر از ستم مى شود و كسى نمى تواند (آشكارا) نام خدا را ببرد (و دم از حقّ و عدالت بزند) ؛ سپس خداوند عزّ و جل مردى را از من و خاندان من ، برمى انگيزد كه زمين را پر از عدل مى كند آن گونه كه پيش از او ، پر از ستمش كرده اند و زمين قطعات كبد خود را براى او بيرون مى فرستد و ثروت را بدون شماره و محاسب_ه در ميان مردم پخش مى كند (و هركس به قدر نيازش از آن برمى گيرد...)» .

«اَفْلاذ» جمع فِلْذَ: به معنى قطعه و شعبه است ؛ و اَفْلاذ كَبِد به اشياء گران بها اطلاق

مى ش_ود و در اينج_ا اش_اره به مناب_ع گران قيم_ت و پرارزش درون زمين است.

اين احتمال نيز وجود دارد كه تعبير فوق اشاره به اين باشد كه انسان دسترسى به هسته درونى گداخته زمين مى يابد كه يك پارچه آتش و حرارت است ؛ و ممكن

(100) «»

است از آن به عنوان يك منبع مهمّ انرژى استفاده كرد ؛ و نيز ممكن است منابع گران بهايى از انواع فلزّات از آن بتوان استخراج نمود ؛ و با توجّه به اين كه پوسته جامد زمين پوسته نسبتا نازكى است و درون دل زمين جهانى از موادّ گداخته و منابع گوناگ_ون وج_ود دارد ، دسترس_ى به چني_ن منبع عظي_م و وسيع_ى مى توان_د فكر انس_ان را از جه_ات فراوانى راح__ت سازد .

رشد اخلاقى و تأمين نيازهاى آينده به طور اطمينان بخش و فراوانى منابع درآمد و خلاصه جمع شدن غناى روحى و جسمى سبب مى شود كه حتّى نياز به شمارش اموال پيدانشود و هرنيازمندى نيازخود رااز بيت المال حكومتش بدون تشريفات زايدبگيرد.

اين ها همه از يك سو و از سوى ديگر :

اشاراتى در اخبار ديده مى شود كه نشان مى دهد در عصر حكومت او شهرهاى

«» (101)

بسيار وسيع و آباد ، جاده هاى وسيع ، مساجد بزرگ امّا ساده و بدون زرق و برق و زينت ساخته خواهد شد ؛ و نظارت كاملى بر طرز ساختمان خانه ها ، به گونه اى كه كمترين مزاحمتى براى مردم ديگر نداشته باشد ، مى كند :

1 _ در ح_ديث_ى از ام_ام ص___ادق عليه السلام م_ى خ__واني_م :

« وَ يَبْنى فى ظَهْرِ الْكُوفَةِ مَسْجِدا لَهُ اَلْفُ بابٍ وَ يَتَّصِلُ بُيُوتُ الْكُوفَةِ بِنَهْرِ كَرْبَلا وَ بِالْحيرَةِ (1) ؛ در پشت كوفه مسجدى بنا مى كند كه يك هزار در دارد و خ__ان__ه هاى

ك__وفه به نه__ر ك__ربلا و حي__ره مى رس___د !

و مى داني__م فاصل__ه مي__ان اين دو شهر هم اكن__ون بيش از 70 كيلومت__ر اس___ت .

2 _ از ام_______ام ب__اق______ر عليه السلام م__ى خ___واني_____م :

1- بحارالانوار ، جلد 52 ، صفحه 330.

(102) «»

«اِذا قامَ الْقائِمُ ... يَكُونُ الْمَساجِدُ كُلُّها جَمّاءَ لا شَرَفَ لَها كَما كانَ عَلى عَهْدِ رَسُولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وَ يُوَسَّعُ الطَّريقُ الاَْعْظَمُ فَيَصيرَ سِتّينَ ذِراعا وَ يُهْدَمُ كُلُّ مَسْجِدٍ عَلَى الطَّريقِ وَ يُسَدُّ كُلُّ كُوَّةٍ اِلَى الطَّريقِ وَ كُلُّ جَناحٍ وَ كَنيفٍ وَ ميزابٍ اِلَى الطَّريقِ(1)؛ هنگامى كه قائم قيام كند...مساجد درعصراو همگى داراى ديوارهاى كوتاه و بدون كنگره خواهدشد همان گونه كه در عصر رسول اللّه صلى الله عليه و آله بود».

جادّه هاى بزرگ و اصلى را توسعه مى دهد و به 60 ذراع مى رسد ! و تمام مساجدى را كه در مسير قرار دارند (و مزاحم مردم هستند به فرمان او) خراب مى شود!

و تمام دريچه ها و روزنه هايى كه به راه ها گشوده مى شود (و مزاحم عبور و مرور

1- بحارالانوار ، جلد 52 ، صفحه 333.

«» (103)

مردم است) ويران مى سازد .

و بالكن ه_ا(ى مزاح__م) و فاضلاب ها و ناودان هاي_ى كه در راه (عب_ور م_ردم) باز مى ش___ود مى بن___دد !» .

3 _ و ني__ز در ح_ديث__ى طولان__ى از امام ص__ادق عليه السلام نق__ل ش__ده ك__ه فرم___ود :

«... وَ لَيَصيّرَنَّ الْكُوفَةُ اَرْبَعَةَ وَ خَمْسينَ ميلاً وَ لَيُجاوِرُنَّ قُصُورُها كَرْبَلا وَ لَيُصَيِّرَنَّ اللّهُ كَرْبَلا مَعْقِلاً وَ مُقاما ... (1) ؛ او كوفه را پنجاه و چهار ميل توسعه مى ده_د تا آنج_ا كه عم_ارات آن به كرب_لا مى رس_د و كرب_لا (ك_وى شهيدان و قهرمان_ان و جانب_ازان راه خ_دا) مرك_ز و كانون بسي_ارى از فعاليّ_ت ها مى گردد ...)» .

1- بحارالانوار ، جلد 53 ، صفحه 12.

(104) «»

4 _ روايات در زمينه

پيشرفت كشاورزى و فزونى فراورده هاى زراعى و فزونى آب ه__ا و دام ه___ا و عم___ران و آب___ادى در تم___ام زمين__ه ه___ا ف__راوان اس_ت (1).

و از آن ب__راى وص_ول به مقاص__د شومى به_ره گيرن_د .

لذا بايد يك دستگاه قضايى سالم و كاملاً آگاه و مسلّط باشد كه حقوق مردم را به آنها برساند و ستمگر را بر سر جاى خود بنشاند .

ب_ا مطالع_ه و دقّ_ت روى جرائ_م و جناي_ات و مفاس_د اجتماع_ى و ط_رق پيشگي__رى از آنه__ا ، روش___ن مى ش___ود ك__ه :

اولاً ، با اجراى عدالت اجتماعى و تقسيم عادلانه ثروت ، ريشه بسيارى از مفاسد اجتماعى كه از تنازع و كشمكش بر سر انداختن ثروت ها و استثمار طبقات ضعيف و حيله و تزوير و انواع تقلّب ها و دروغ و خيانت و جنايت به خاطر درآمد بيشتر از هر راه با هر وسيله ، سرچشمه مى گيرد ، برچيده مى شود ؛ و شايد رقم بزرگ فساد و ظلم

«» (107)

در هر جامع_ه اى از همي_ن رهگ_ذر اس_ت ؛ ب_ا از مي__ان رفت__ن ريش__ه اصل_ى ، ش_اخ و برگ ه__ا خ__ود به خ__ود مى خشك_د .

ثانيا ، آموزش و تربيت صحيح اثر عميقى در مبارزه با فساد و تجاوز و انحرافات اجتماعى و اخلاقى دارد ؛ و يكى از علل مهمّ توسعه فساد در جوامع امروز اين است كه نه تنها از وسايل ارتباط جمعى آن ، استفاده براى آموزش صحيح نمى شود ، بلكه همه آنها غالبا در خدمت كثيف ترين و زشت ترين برنامه هاى استعمارى فساد است ؛ و شب و روز بطور مداوم از طريق ارائه فيلم هاى بدآموز و داستان ها و برنامه هاى گمراه كننده و حتّى اخباردروغ و نادرستى كه در خدمت مصالح استعمار جهانى است ، به ظلم و تبعيض و فساد خدمت مى كنند .

البتّه اين ها نيز از جهتى ريشه اقتصادى دارد و

در جهت تخدير مغزها و به ابتذال

(108) «»

كشيدن مفاهيم سازنده و نابودكردن نيروهاى فعّال و بيدار هر جامعه ، براى بهره گيرى بيشترِ غول هاى استعمار اقتصادى حركت مى كند بى آن كه به مانع مهمّى روبه رو شوند .

هرگاه اين وضع دگرگون گردد ، در مدّت كوتاهى بطور قطع قسمت مهمّى از مفاس_د اجتم_اعى فرو خواه_د نشست ؛ و اين كار جز از يك حكوم_ت صال_ح و سال_م جهان_ى كه در مسير منافع توده هاى جهان _ و نه استثمارگران _ براى ساختن جهانى آب___اد و آزاد و ممل_وّ از صل___ح و ع__دال____ت و ايم__ان ، ساخت__ه نيس____ت .

ثالثا ، وجود يك دستگاه قضايى بيدار و آگاه با وسيله مراقبت دقيق كه نه مجرمان از چنگ آن فرار كنند و نه از عدالت سرباز زنند ، نيز عامل مؤثّرى در كاهش از ميزان فساد و گناه و تخلّف از قانون است .

واگر اين سه جنبه دست به دست هم بدهد، ابعادتأثير آن فوق العاده زيادخواهدبود.

«» (109)

از مجموع احاديث مربوط به دوران حكومت مهدى عليه السلام استفاده مى شود كه او از تمام اين سه عامل بازدارنده ، در عصر انقلابش بهره مى گيرد آن چنان كه جمله معروفى كه حكم ضرب المث__ل را دارد جامه عمل به خود مى پوشد ؛ همان جمله كه مى گويد :

«زمان__ى ف___را مى رس___د ك__ه گ_رگ و ميش در كن__ار ه__م آب مى خورن___د!» .

مسلّما گرگان بيابان تغيير ماهيّت نمى دهند ، لزومى هم ندارد كه كه چنين شود و نه ميش ها از حالت كنونى درمى آيند ؛ اين اشاره به برقرارى عدالت در جهان و تغيير روش گرگ صفتان خونخوار كه با سازش با حكومت جبّار قرن ها به خوردن خون قشرهاى مستضعف جامعه انسانى ادامه مى دادند ، مى باشد .

آن ها در پناه نظام جديد

يا به كلّى تغيير روحيّه مى دهند ، چراكه گرگ صفتى هرگز جزء سرشت بشر نبوده و نيست و از نهادهاى عَرَضى و قابل تغيير است و يا حدّاقلّ بر

(110) «»

سرجاى خودمى نشينندو به جاى خوردن منافع دگران دركنار آنهااز مواهب الهى به طور عادلان_ه به_ره مى گيرن_د ، همان گون_ه كه «گرگ» در كن_ار «ميش» و بر سر «چشمه» !

درغير اين دو صورت مشمول تصفيه شده و وجودشان از ميان برداشته خواهدشد!

ازجمله اشارات قابل توجّه در اين زمينه، همان است كه در مورد تقسيم صحيح مال در حديثى از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه آن قدر مردم غناى جسمى و روحى پيدا مى كنند كه اموال اضافى مى ماند و طالبى ندارد ؛ يعنى مردم در يك نظام صحيح حكومت آن چنان تربيت مى شوند كه اموال زائد بر نياز خود را دردسرى براى خويش مى بينند ! و تمام شور و شرها و قال و غوغايى كه از اين رهگذر پيدا مى ش_ود ، فرومى نشين__د !

زندگى همه تأمين و از آينده نيز هيچ گونه نگرانى نخواهند داشت تا به خاطر تأمين آن ت__ن به آلودگى ه__ا و مسابق__ه جمع ث__روت بدهن_____د .

«» (111)

و نيز در حديث ديگرى خوانديم كه سطح افكار مردم در عصر حكومت او چنان بالا مى رود كه به هيچ وجه با امروز قابل قياس نيست و طبعا تضادها و كشمكش هايى كه مولود كوته نظرى ها و تنگ چشمى ها و پايين بودن سطح افكار و خلاصه كردن شخصيّت در ميزان مال و ثروت است ؛ برچيده خواهد شد .

به خاطر مراقبت شديدى كه در عصر حكومت او طبق رواياتى كه گذشت ، اعمال مى گردد ؛ حتّى مجرمان در محيط خانه خود در امان نيستند ، چراكه ممكن است باوسائل پيشرفته اى تحت كنترل باشند و حتّى مثلاً امواج صوتى آنها برروى

ديوار قابل كنترل گردد؛ اين خود اشاره ديگرى به وسعت ابعادمبارزه بافساددرعصر حكومت او اس_ت .

داورى كردن او بر طبق قانون دادرسى محمد صلى الله عليه و آله و قانون دادرسى داوود عليه السلام

(112) «»

گويا اشاره به اين نكته لطيف است كه او هم به موازين ظاهرى دادرسى اسلامى همچون اقرار و گواهى گواهان و مانند آن استفاده مى كند ؛ و هم از طرق روانى و علم_ى براى كشف مجرمان اصلى ، آن چنان كه پاره اى از نمونه هاى آن از عصر داوود عليه السلام نق___ل ش___ده اس___ت .

به علاوه ، در عصر او به موازات پيشرفت علوم و دانش ها و تكنيك و صنعت ، آن قدر وسائل كشف جرم تكامل مى يابد كه كمتر مجرمى مى تواند ردّپايى كه با آن شناخته شود از خود به جا نگذارد .

در يكى از مطبوعات خبرى پيرامون شگفتى هاى مغز آدمى خواندم كه مغز انسان امواجى برابر با اعتقادات درونى بيرون مى فرستد كه با ان__دازه گي__رى آن مى ت__وان ب___ه راس__ت گوي___ى و دروغ گ__وي____ى اف___راد در اظه___اراتش_____ان پ___ى ب____رد !

«» (113)

مسلّما اين وسايل تكامل مى يابد و وسايل ديگرى نيز اختراع مى گردد . و با استفاده از روش هاى پيشرفته روانى ، مجرمان كاملاً مهار مى شوند ، هرچند مجرم در چني__ن جامع_ه اى اص__ولاً ك_م اس_ت (ولى هم__ان ك__م ني__ز كام__لاً مه__م اس___ت) .

براى چندمين بار تكرار مى كنيم :

اين اشتباه است اگر ما تصوّر كنيم كه در عصر حكومت او همه اين مسائل از طريق اعجاز حلّ مى شود ، چراكه اعجاز حكم يك استثناء را دارد و براى مواقع ضرورى و مخصوصا اثبات حقّانيّت دعوت پيامبر صلى الله عليه و آله يا امام عليه السلام است ، نه براى تنظيم زندگى روزمرّه و جريان عادى زندگى ؛ كه هيچ پيامبرى براى

اين مقصد از معج__زه استف__اده نك__رده اس___ت .

بنابراين ، مسير حكومت جهانى او از همان نمونه است كه اشاره كرديم نه از نمونه اعجاز !

(114) «»

به هر حال ، آن چنان امنيّتى در سايه حكومت او جهان را فرامى گيرد كه طبق روايت_ى يك زن تن_ها مى توان_د از ش_رق جه_ان به غ_رب عال_م برود بدون اين كه كس__ى مزاح___م او ش___ود !

اگر مسأله سادگى زندگى مهدى عليه السلام را _ طبق آنچه در روايات آمده به آن بيفزائيم باز مسأله از اين هم روشنتر مى شود ؛ چراكه عمل او سرمشق و الگويى است براى مردم__ى كه تح__ت پوشش حكوم__ت او ق__رار دارن_د ، يعن_ى براى همه مردم جهان .

و با در نظر گرفتن اين موضوع كه قسمت مهمّى از جرائم و جنايات و مفاسد اجتماعى از تجمّل پرستى و پرزرق و برق شدن زندگى و تشريفات بيهوده و پرخرج و كمرشكن سرچشمه مى گيرد ، يكى ديگر از دلائل برچيده شدن مفاسد در دوران حكومت او روشن مى گردد .

«» (115)

در حديث_ى از ام_ام عل__ىّ ب__ن موس___ى الرّض____ا عليه السلام چني____ن آم____ده اس___ت :

«وَما لِباسُ الْقائِمِ عليه السلام اِلاَّ الْغَيْظُ وَ ما طَعامُهُ اِلاَّالْجَشِبُ (1)؛ لباس قائم عليه السلام چيزى جز پارچه خشن نيست و غذاى او نيز تنها غذاى ساده و كم اهميّت است!» .(2)

آين__ده جه__ان (3)

اصل انديشه مهدويّت و وجود موعودى براى اصلاح جهان تنها توسط آيين

1- منتخب الاثر ، صفحه 307.

2- اين مطالب از كتاب حكومت جهانى مهدى (عج)، تأليف حضرت آية اللّه مكارم شيرازى، استف______اده ش____ده اس__ت .

3- اين مطالب از كتاب آينده جهان، تأليف جلال برنجيان، استفاده شده است .

(116) «»

اسلام طرح نشده است ؛ بلكه اين بشارتى است كه خداى متعال به

همه انبياء داده و تمامى اديان توحيد منادى اين انديشه بوده اند و آينده جهان را از آنِ صالحان خوانده اند و حاكميّت عدالت را بر سراسر گيتى حتمى قلمداد كرده اند و اين انديشه آن قدر در اديان توحيدى مهمّ و پر رونق بوده كه به اديان غير توحيدى نيز رنگ داده اند و اديانى كه به ظاهر منشأالهى نداشته اند، آنان نيز اعتراف به وجود مصلح جه___انى ك__رده اند.

پس بيدار باشيد زيرا نمى دانيد كه در چه وقت صاحب خانه مى آيد در شام يا نص_ف شب يا بان_گ خروس يا صب_ح. 36 _ مبادا ناگهان آمده شما را خفته يابد. 37 _ اما آنچه به شما مى گويم به همه مى گويم بيدار باشيد.

در اين بشارت به سان مطالب پيشين اشاراتى بر ظهور موعود دارد. تنها در اين جا چند فراز اضافه دارد: يكى امر بر دعاى فرج است كه حضرت عيسى عليه السلام هم نمى دانند. در روايات اسلامى وارد شده كه زمان ظهور را جز خداى متعال كسى نمى دان__د و امر ظه__ور در ي__ك ش__ب اص__لاح مى ش_ود.

(120) «»

«انجيل لُوقا» باب 12:

35 _ كمرهاى خود را بسته، چراغ هاى خود را افروخته بداريد. 36 _ و شما مانند كسانى باشيد كه انتظار آقاى خود را مى كشند كه چه وقت از عروسى مراجعت كند تا هر وقت آيد و در را بكوبد بى درنگ براى او باز كنند. 37 _ خوشا به حال آن غلامان كه آقاى ايشان چون آيد ايشان را بيدار يابد هر آينه به شما مى گويم كه كمر خود را بسته ايشان را خواهد نشانيد و پيش آمده ايشان را خدمت خواهد كرد. 38 _ و اگر در پاس دوم يا سيّم از شب بيايد و ايشان را چنين يابد خوشا به حال آن غلامان. 39_ اما اين را بدانيد كه اگر صاحب خانه مى دانست كه دزد در چه ساعت مى آيد بيدار مى ماند و نمى گذاشت كه به خانه اش نقب زنند. 40 _ پس شما نيز مستعدّ باشيد زيرا در ساعتى كه گمان نمى بريد پسر انسان مى آيد. 41 _ پطرس به وى گفت اى خداوند آيا

«» (121)

اين مَثَل را براى ما زدى يا به جهت همه. 42 _ خداوند گفت پس كيست آن ناظر امين و دانا كه مولاى او وى را بر ساير خدّام خود گماشه باشد تا آذوقه را در وقتش به ايشان تقسيم كند. 43 _ خوشا به حال آن غلام كه آقايش چون آيد اورادرچنين كارمشغول يابد. 44 _ هر آينه به شما مى گويم كه او را برهمه مايَمْلَك خود خواهد گماشت. 45 _ ليكن اگر آن غلام در خاطر خودگويد آمدن آقايم به طول مى انجامد و به زدن غلامان و كنيزان و به خوردن و نوشيدن و ميگساريدن شروع كند. 46 _ هر آينه مولاى آن غلام آيد در روزى كه منتظر او نباشد و درساعتى كه او نداند و او را دوپاره كرده نصيبش را با خيانتكاران قرار دهد. 47 _ اما آن غلامى كه اراده مولاى خويش را دانست و خود را مهيّا نساخت تا به اراده او عمل نمايد تازيانه بسيار خواهد خورد. 48 _ اما آن كه نادانسته كارهاى شايسته اى ضرب كند، تازيانه كم خواهد خورد و به هر كسى كه عطا

(122) «»

زياده شود از وى مطالبه زيادتر گردد و نزد هر كه امانت بيشتر نهند از او بازخواست زيادتر خواهند كرد.

اينجا نيز بسان فرازهاى پيشين بشاراتى بر حضرتش دارد و مطلب افزون در اينجا دوگونه بودن كارگزاران حضرتش مى باشند كه برخى از دوران غيبت ايشان سوءاستفاده كرده و به جان و مال ديگران مى تازند و با اين گمان كه نه شايد كه حضرتش به زودى نيايد به كارهاى ناشايست دست مى يازند كه در بشارات اسلامى رسيده است: حضرتش چون ظاهر شوند هزار فقيه را در

مسجد مدينه كه جملگى با حضرتش مخالفت مى كنند، نابود مى نمايد. و گروهى به پاسدارى از مرزهاى دين مى پردازند و خود را مهيّا براى دوران قيام سرور بخش آن حضرت مى كنند و در ايّام غيبت به اهداف و آرمان هاى حضرتش جامه عمل مى پوشانند و در اين راه مرتكب

«» (123)

كوچك ترين كوتاهى و خطا نمى شوند كه «به هركسى كه عطا زياده شود از وى مطالبه زيادتر گردد و نزد هر كه امانت بيشتر نهند از او بازخواست زيادتر گردد و نزد هر كه امانت بيشتر نهند از او بازخواست زيادتر خواهند كرد» .

جهل و نادانى و ظلم و ستم است و سوشيانت ب_زرگ ب__ه عن_وان منج___ى ك__لّ جه_ان مى باش_د. در مت_ون زرتشت_ى آم__ده اس__ت:

«» (125)

كى اى مزاد! سپيده دم درآيد و جنبش بشر به سوى راستى روى كند. كى نجات دهنده (سوشيانت) بزرگ با گفتار پر از حكمت خويش به مراد رسد. كدامند كسانى كه «وه_وم__ن» ب___ه ي___ارى آن__ان آي______د .(1)

اصل مهدويّت از جمله مباحثى است كه تمامى فِرق اسلامى بر آن اتفاق نظر دارند و از اصول مسلّم در آيين اسلام مى باشد. ما در اين جا به عنوان نگرشى بسيار گذرا ابت__دا به كتب عامّ__ه نگاه مى كني_م و سپس اشارتى اجمالى به منابع شيعى مى نماييم .

سنّ__ت هستن__د از امّ سلم____ه نق__ل ك_رده ان__د ك_ه گوي__د: رس__ول اك__رم صلى الله عليه و آله فرمودن___د :

مهدى از خاندان من است و او از فرزن_دان دخت_رم فاطم_ه عليهاالسلام خواه_د بود.(2)

1- «فرائد السمطين»، حافظ حموينى، انتهاى ج 2، نقل از كتاب «اَلْمَهْدِىُّ الْمَوْعُودُ الْمُنْتَظَرُ عِنْدَ عُلَماءِ اَهْلِ السُّنَّةِ»، شيخ نجم الدين عسكرى، ج 2 / 297 .

2- «الْمَهْدِىُّ مِنْ عِتْرَتى مِنْ وُلْدِ فاطِمَةَ»، كتاب «الحاوى للفتاوى» جزء دوم 355، نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

(128) «»

شيخ محى الدين عربى:

بدانيد كه قيام مهدى عليه السلام حتما رخ مى دهد. امّا او قيام نمى كند تا آن كه زمين از ستم آكنده گردد و او آن را از داد و برابرى انباشته مى كند و اگر از عمر دنيا جز يك روز بيشتر باقى نمانده باشد، خداوند آن روز را آن قدر طولانى مى كند تا اين خليفه الهى به حكومت برسد. او از خاندان رسول صلى الله عليه و آله و از فرزندان فاطمه رضى اللّه عنها مى باشد و جدّش حسين بن على بن ابيطالب عليهم السلام و پدرش حسن عسكرى فرزند امام على نقى فرزند امام محمد تقى فرزند امام على الرضا فرزند امام زين العابدين على فرزند امام حسين بن على فرزند امام على بن ابيطالب رضى اللّه عنه مى باشد... اسلام را پس از خواريش عزّت مى بخشد و پس از مردنش زنده مى نمايد... هركه با او بستيزد خوارمى گردد. ازآيين آنچه واقعى است، آشكار مى سازد به طورى كه اگر پيامبر صلى الله عليه و آله

«» (129)

زنده مى بود، بدان فرمان مى داد. در دورانش چيزى جز آيين خالص و پاكِ از رأى و پندارها باقى نخواهد ماند. در احكامى كه آشكار مى نمايد با اكثر فتواهاى علماى مذاهب كه نسبت به احكام دينى حُكم مى كنند، مخالفت خواهد داشت، زيرا آنان

گم_ان مى كنن_د كه خداون_د پس از پيشواي_ان پيشي_ن آن_ان مجتهدى را آشكار نخواهد ساخت. (1)

امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

2- «وَ مِنْ بَعْدِ الْحُسَيْنِ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِهِ خُلَفاءُ اللّه ِ فى أَرْضِهِ وَ حُجَجُهُ عَلى عِبادِهِ وَ أُمَناوُهُ عَلى وَحْيِهِ وَ هُمْ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَ قادَةُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سادَةُ الْمُتَّقِينَ وَ تاسِعُهُمُ الْقائِمُ»، كتاب «اعلام الورى»، اث__ر طبرس__ى / 378، نقل از كت__اب مخط_وط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

(132) «»

انحراف آفرينى منحرفان حفظ كند و اين چند سده عصر غيبت در فراز و نشيب هاى خطرناك و طوفان هاى هولناك حضرت بقية اللّه امام زمان عليه السلام مذهب شيعه را پاس داشته اند و شيعيان را از چپاولگرى چپاولگران اعتقادى حفظ فرموده اند. حضرتش در فرازى از توقيع صادره به شيخ مفيدفرمودند:

ما در رعايت حال شما كوتاهى نمى كنيم و ياد شما را به فراموشى نمى سپاريم كه اگر اين چني_ن نب_ود بلاها بر شما بارش مى رفت و دشمنان شما را خورد مى كردند. (1)

تمدن آينده جهان در لواى حكومت مهدى عليه السلام

1 _ وارستگى ها و صلاحيّت هاى رهب_رى:

1- «بحارالانوار»، علامه مجلسى، ج 53 باب توقيعات .

«» (133)

رهبرىِ حكومت واحد جهانى را خداى متعال بر عهده بنده صالح خود حضرت حجة بن الحسن عليهم السلام قرارداده است و او يگانه انسان است كه امروز خداى متعال، معصوم بودن او را امضاء فرموده است و اوست كه از هر پستى و آلودگى، اشتباه كارى و خطا بركنار است و هيچ پليدى و ناپاكى در او يافت نمى شود. خداى متعال درباره او و پدران گرامى اش و ناموس كبريا، صدّيقه كبرى، فاطمه زهرا عليهاالسلام فرموده است:

«اِنَّم_ا يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا»(1)

هم__ان__ا خ_داى چني__ن خواست__ه اس_ت ك_ه تمام_ى ناپاك__ى ه_ا را از شم__ا اه__ل بي__ت ب_زداي____د و شم__ا را از

هم___ه پلي__دى ه______اى پ____اك نم__اي_______د.

1- قرآن كريم، 33 / احزاب .

(134) «»

2 _ نيروهاى كارآزموده و بى آلايش :

ياران حضرت مهدى عليه السلام _ همانانى كه حكومت جهانى حضرتش را به دوش خواهد كشيد _ بزرگوارانى هستند كه بسان آنان در تاريخ بشر كم پيدا شده است. آنان اف__راد والاگه__رى مى ب_اش__د ك___ه از هم__ه ويژگى ه__اى نيك__و به__ره اى دارن___د .

امي__ر مؤمن___ان عليه السلام درب___اره ي___اران ام___ام زم__ان عليه السلام مى ف___رم___اي____د:

آن ها قومى هستند كه با صبر و شكيبايىِ خود بر خدا منّت نمى نهند و جانبازىِ خود را در راه حقّ بزرگ نمى شمارند، هنگامى كه حادثه اى روى دهد و زمينه يأس پيش آيد ديده هايشان را از برق شمشير جلوه مى دهند و به فرمان امامشان به پروردگارخودتقرّب مى جويند.آن هاهمگى شيرهاى ژيانى هستندكه ازجنگل هاى خود بيرون آمده اند. اگر اراده كنند كه كوه ها را از جاى خود بركنند، بى ترديد انجام

«» (135)

مى دهند. آن ها به حقيقتِ توحيد خدا راه يافته اند. براى آن ها در دل شب از ترس خدا ناله هايى است چون ناله مادران داغ پسر ديده، شب زنده داران در دل شب و روزه داران در طول روز هستند. گويى اخلاق و آداب آن ها يكى است. دل هاى آن ها بر محبّ_ت و شفق_ت و خيرخواه_ى گ__رد آم___ده اس_ت .(1)

حضرت صادق عليه السلام در توصيف ايشان مى فرمايد:

...مردانى هستند كه دل هاى آن ها چون قطعه هاى آهن است كه هرگز شك و ترديد در آن ها راه ندارد. آن ها در اعتقاد خود نسبت به خدا از سنگ سخت تر هستند. اگر به كوه ها هجوم ببرند. آن ها را از پاى درمى آورند، با پرچم هاى خود به هيچ

1- «ترجمه يَوْمُ الْخَلاصِ»، كامل سليمان، ج 1 / 414 .

(136) «»

كشورى روى نمى آورند، مگر اين كه آن را فتح مى كنند. بر فراز اسب هاى نجيب خود دست بر زين

امام عليه السلام مى كشند و تبرّك مى جويند. آن ها به هنگام نبرد پروانه وار شمع وجود امام عليه السلام را در ميان گرفته، محافظت مى كنند و هرچه حضرتش اراده كند آن را برمى آورند. مردان شب زنده دارى هستند كه شب ها نمى خوابند و زمزمه نمازشان چون نغمه زنبوران از كندو به گوش مى رسد. شب ها را با شب زنده دارى سپرى مى كنند و بر فراز اسب ها خدا را تسبيح مى گويند. آن ها در برابر فرمان امامشان، از بنده مطيع نسبت به مولايش، مطيع تر هستند. گويى دل هاى آن ها مشعلى نورانى است و آن ها از ترس پروردگار خود نگران هستند...

شعار آن ها «يا لَثاراتِ الْحُسَيْنِ» (اى خونخواهان حسينى است). رعب و وحشت آن هامسافت يك ماه جلوتراز خودشان پيش مى رود و آن ها فوج فوج به سوى مولاى

«» (137)

(خ_ود) حركت مى كنند. خداوند به وسيله آن ها امام ح__قّ را ي_ارى مى فرماي__د. (1)

و نيز امير مؤمنان عليه السلام در ضمن حديث طولانى در وصف بيعت ياران حضرت مهدى عليه السلام چني__ن مى فرماي___د :

...با او بيعت مى كنندكه هرگز :

دزدى نكنن____________________د،

زن______ا نكنن__________________د،

مسلمان__ى را دشن_ام ندهن___د،

خون كسى را به ناح_قّ نريزند،

1- «ترجمه يَوْمُ الْخَلاصِ»، كامل سليمان، ج 1 / 428 .

(138) «»

به آب_روى كس__ى لطم__ه نزنند،

به خ_ان_ه كس___ى هج_وم نبرند،

كس_ى را ب__ه ن_اح___قّ نزنن___د،

ط___لا، نق___ره، گن____دم و ج__و ذخي__ره نكنند،

م________ال يتي___________م را نخ__ورن____________د،

در م_ورد چيزى كه يقين ندارند، گواهى ندهند ،

مسج___________دى را خ________راب نكن________د ،

مش____روب (الكل______ى) نخورن_______________د،

ح__ري_________ر و خ____________ز نپ__وشن________د ،

در ب_رابر سي__م و زر سر ف__رود ني____اورن______د،

«» (139)

راه را ب_______ر كس_______ى نبن_____دن_____________د،

راه را ن____اام_______________ن نكنن________________د،

گ_____رد همجن___س ب_____ازى نگ__ردن_________د،

خوراكى را از گندم و جو انبار نكنند،

ب__ه ك_______م قناع______ت كنن________د،

طرف___دار پاك______ى باشن__________د ،

از پلي___دى گري_______زان باشن_______د،

ب__ه نيك_____ى فرم____ان دهن_________د،

از زشت___ى ه____ا ب_____ازدارن________د،

جامه ه__اى خش______ن بپوشن________د،

(140) «»

خ__اك را متك____اى خ____ود سازن_د ،

در راه خ__دا

ح__قِّ جه_اد را ادا كنند و...

ام____ام مه_____دى عليه السلام ني_____ز در ح______قّ خ______ود تعهّ____د مى كن____د ك____ه:

از راه آن ه_______ا ب___________________رود ،

جام__ه اى مث_ل جام_ه آن ه___ا بپوش__د،

مركب_ى همانن_د مركب آن ها سوار شود،

آن چن__ان كه آن ه__ا مى خواهن__د باشد،

ب__ه ك__م راض___ى و قان____ع ش_______ود،

زمي__ن را ب_ه ي_ارى خ__دا پ_ر از عدال_ت كن_د آن چن_ان كه از پر از ستم شده است،

خدا را آن چنان كه شايسته است بپرستد،

«» (141)

براى خوددربان و نگهبان اختيارنكندو...(1)

/ 357 نقل از «ترجمه مكيال المكارم» محمد تقى اصفهانى، ترجمه حائرى قزوينى، ج 1 / 194 .

«» (143)

و ني__ز حض__رت ص__ادق عليه السلام در ترسي__م زم__ان ظه_ور حضرت_ش مى فرماين_د:

در آن هنگ__ام آق__اى ما قائ__م عليه السلام ب_ه خان_ه خ__دا تكي_ه مى كن_د و مى فرماي_د:

اى مردم! هركه مى خواهد «آدم» و «شِيْث» (1) راببيند، بداندمن«آدم»و «شِيْث» هستم (و تجسّم آنان مى باشم).

و هر كه مى خواهد «نوح» و فرزندش «سام» را ببين_د، بدان_د من هم_ان «ن_وح» و «س_______ام» هست___________م.

و هر كه مى خواهد «ابراهيم» و «اسماعيل» را ببيند، بداند من همان «ابراهيم» و

1- «شِيْث» وصىّ حضرت «آدم» است و «سام» وصىّ حضرت «نوح» مى باشد و «يُوشَع» وصىّ حضرت «موسى» است و «شَمْعُون» وصىّ حضرت «عيسى» مى باشد.

(144) «»

«اسم__اعي_______ل» هست______م.

و هر كه مى خواهد «موسى» و «يُوشَع» را ببيند، بداند من همان «موسى» و «يُوشَ______ع» هست__م.

و هر كه مى خواهد «عيسى» و «شَمْعُون» را ببيند، بداند من همان «عيسى» و «شَمْعُ___ون» هست___م .

و ه_ر ك_ه مى خواه_د «محمّ__د» صلى الله عليه و آله و «اميرالمؤمني_ن» عليه السلام را ببيند، بداند م___ن هم______ان «محمّ_____د» صلى الله عليه و آله و «امي______رالمؤمني_____ن» عليه السلام هست________م.

و هركه مى خواهد «حسن» و «حسين» عليهم السلام راببيند، بداند من همان «حس_ن» و «حسين» عليهم السلام هستم.

و ه_ركه مى خواه_د امام_ان از ذريّ_ه حسي_ن عليهم السلام را ببيند، بداند كه من همان

«» (145)

ائم___ه اطه____ار هستم.

دعوتم را بپذيريد و نزد من جمع شويد و هرچه (آنان) گفته و هرچه را نگفته اند، به شما خبر مى دهم .(1)

اصفهانى، ترجمه حائرى قزوينى، ج 1 / 195 .

(146) «»

قرار مى دهد و در دوران آن حكومت اين امام عليه السلام مشكلى به نام مشكل اقتصادى مطرح نخواهد بود. ما در اين جا اجمالى را در اين مورد بيان مى كنيم و گسترده آن را در بخش تصوير جهان پس از ظهور خواهيم آورد.

ام_ام ص_ادق عليه السلام در ترسيم اوضاع مالى آن دوران در ضمن حديثى مى فرمايند:

چون قائم ما به پاخيزد... زمين گنج هاى خود را آشكار مى سازد، به گونه اى كه بر سطح آن ديده مى شود. چون فردى از شما براى اداى زكات خود درصدد يافتن شخص_ى (نيازمن_د) ب_رمى آي_د، كس_ى را نمى ي_اب_د كه آن (م_ال) را بپذي_رد. م_ردم ب_ه فض_ل اله_ى از آنچ_ه ب_ه ايش_ان روزى مى فرماي__د، بى ني__از مى شون___د .(1)

1- «ترجمه اعيان الشيعه» (آشنايى با امام زمان عليه السلام )، سيد محسن امين / 349.

«» (147)

آن مى افزاي_د تا 27 ح_رف (دان_ش را در مي__ان م___ردم___ان) م__ى پ__راكن__د.(1)

فن آورى ارتباطات در عصر مهدى عليه السلام

1- «الزام الناصب»، ج 2 / 307 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى.

«» (149)

ارتباطات در دوران حكومت حضرت مهدى عليه السلام به شكوفايى فاحش خود مى رسد، امّا آن شكوفايى كه در كنارش مشكلى براى ديگران مطرح نباشد. مسافت هاى طولانى در مدتى اندك طى مى شود، امّا نه به همراه رنج صداى مهيب جت ها براى مردمان مسير پرواز. راه ها به سرعت درنورديده مى شود، امّا نه همراه مشكل براى مردمان كنار «خط آهن». وسايل مسافرت فراوان مى شود، امّا نه همراه دود و آلودگى محيط زيست براى جانوران دريايى و ساحل نشينان. امّا از كيفيّت اين مسافرت ها آگاهى كافى نداريم. در برخى روايات حتى به مسافرت هاى بدون وسايل ظاهرى اشاره شده است. در برخى روايات به مسافرت هايى چون سفرهاى سليمان گوشزد شده است و به برخى وسايل بالاتر از وسايل سفرهاى فضايى در دوران ذوالقرنين اشاره دارد.

(150) «»

ولى آنچه مسلم است آن وسايل هرچه باشد، مشكل و ستم و ناراحتى را براى ديگ_ران به هم_راه نخواهد داشت كه دوران ظهور آن حضرت دوران اتمام همه ست_م ه__ا و آزاره__ا اس___ت .

امّا از نظر ارتباطات صوتى و تصويرى جهانى، دوران حضرتش باز ويژگى هاى خاص__ى دارد. در برخ__ى روايات چنين مى خواني__م :

در هنگام ظهور آن حضرت، تنها يك چشم او را نمى بيند، بلكه در يك آنِ واحد همگ__ان همزم__ان آن حض__رت را خواهن___د دي__د .(1)

و نيز روايات ديگر بدين مطلب اشاره مى كنند كه ارتباطات خواهد بود، امّا بدون نياز به وسايل خارجى. چنان كه امام عليه السلام مى فرمايد :

1- نقل از كتاب مخطوط

درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

«» (151)

هنگامى كه قائم ما قيام كند، خداوند به گوش ها و چشم هاى شيعيان ما نيرويى عنايت مى فرمايد كه ميان آنان و حضرت قائم عليه السلام پيك و پست نخواهد بود كه ارتباط برقراركند. پس آن حضرت هرجا كه باشد با ايشان سخن مى گويد و آنان سخن حضرتش را مى شنوند و اورا مى بينند درحالى كه حضرتش در مكان خود مى باشد. (1)

اين حديث اشاره به ارتباطاتى وراى ارتباطات از راه تلويزيون، تلفن، راديو، ب__ى سي___م و رادار دارد. ارتب___اط______ى از راه دي______دن و شني_____دن مستقي______م.

خداوند تمامى وسايل اين جهان را در تسخير حضرتش قرار خواهد داد و حتّى اين مطلب منحصر در ارتباطات بين قاره اى نخواهد بود، بلكه در دوران آن حضرت

1- «بحارالانوار»، علامه مجلسى، ج 52 / 336 .

(152) «»

مسافرت ها كيهانى بر همگان ممكن مى شود و حتّى در روايات ما اشاره اى به مسافرت هشت ساعتى به كره خورشيد دارد.

امّا آن حضرت برابرها سوار خواهد شد و به وسيله وسايلى، وسايل آسمان هاى هفتگانه بالا خواهد رفت (وبه آن آسمان ها دست خواهديافت).(1)

بايد گفت كه عصر امام مهدى عليه السلام ، تنها عصر اتّحاد و يكپارچگى ملّت هاى زمينى نيست، بلكه عصر هماهنگى و يكپارچگى همه عوالم هستى با يكديگر است و مهدى عليه السلام نه تنها دستى بر زمين خواهد داشت كه همه گيتى با همه موجوداتش در

1- «بحارالانوار»، ج 52 / 335: «أَما أَنَّهُ سَيَرْكَبُ السَّحابَ وَ يَرْقى فِى الاَْسْبابِ أَسْبابَ السَّمواتِ السَّبْعِ» .

«» (153)

تحت فرمان نافذ او قرارخواهد گرفت و او تمامى اقاليم هفت گانه وجود را تسخير خواه_د ك_رد. ن_ه تنه_ا هف_ت ق_اره زمي_ن ك_ه هم_ه سراپ_رده ه_اى گيت_ى و هم_ه ك_رات آسمان__ى

در زي___ر فرم___ان او س___رتسلي______م ف______رود خ_واهن___د آورد.

خداوند تمام بيمارى ها را از شيعيان ما دور مى كند و ايش______ان را ت_وان مى بخش__د .(2)

حضرت باقر عليه السلام فرمودند :

1- «بحارالانوار»، علامه مجلسى، ج 51 / 70 به نقل از «كمال الدين».

2- «الغيبة»، ابن ابى زينب نعمانى / 171 و «الزام الناصب» / 139 و 230 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه لطيف راشدى .

(156) «»

هر كس قائم اهل بيت مرا درك كند، اگر بيمار باشد بهبود مى يابد و اگر ناتوان باش__د، نيرومن______د مى ش___ود. (1)

عمر مردان در عصرحضرتش چندين برابرعمركنونى خواهدشد.امام صادق عليه السلام فرمودند:

در دوران حكوم_ت او آن ق_در مردمان عمر مى كنند كه براى هريك از ايشان هزارفرزند پسر به دنيا خواهدآمد. (2)

1- «مَنْ أَدْرَكَ قائِمَ أَهْلِ بَيْتى مِنْ ذِى عاهَةٍ بَرَى ءَ وَ مِنْ ذِى ضَعْفٍ قَوِىَ» كتاب «المهدى» / 197، «بشارة الاسلام» / 243 و «بحارالانوار»، علامه مجلسى، ج 52 / 335 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

2- «الغيبة»،شيخ طوسى / 280 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

«» (157)

حتّى در روايات اسلامى اشاره به تغييرات كيهانى دارد كه طول سال از يك سال به م__دت 10 سال افزايش مى يابد، يعنى هر سال در دوران حكوم_ت حض_رت مه____دى عليه السلام ب____ه ان____دازه 10 س_____ال در دوران قب______ل از ظه______ور اس__ت.

ام__ام باق___ر عليه السلام در روايت___ى مى فرمايند:

هر سال در آن دوران برابر 10 سال شماست.

ابوسعي______د از حض____رت___ش مى پرس___د:

سال ه___ا چگون__ه طولان__ى مى ش_______ود؟

حض____رت____ش ف____________رم____________ود:

خداون_د به فل_ك دست_ور مى ده_د كه آرام ت_ر بچرخد و بدين گونه روزها و

(158) «»

س___ال ه______ا ط___ولان________ى مى ش________ود. (1)

از اين روايت برمى آيد كه حتّى در وضعيت كهكشان ها نيز تغييراتى رخ خواهد داد و زمان در گيت__ى

طولانى ت__ر خواه__د ش_د.

در عصر حكومت حضرت مهدى عليه السلام دانش به اوج خود خواهد رسيد و مشكل ارتباط_ات ب_ه كلّ_ى حل مى ش_ود، عمر طبيع_ى انسان ه_ا چندي_ن ب_راب_ر م_ى گ__ردد، ب_ه بيم_ارى ه__ا و معل_وليّت ه_ا خ_اتم__ه داده خواه_د ش_د، ب_ه س_وى ديگ_ر سيّاره ه_ا همگ_ان سف__ر خواهن___د ك__رد. آي__ا اي__ن سع__ادت حقيق___ى نيس_____ت ؟

1- «بحارالانوار»، علامه مجلسى، ج 52 / 339 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى.

«» (159)

مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

2- هر مُدّ در حدودد 750 گرم مى باشد.

(162) «»

قرآن كريم مى فرمايد: «كَمَثَلِ حَبَّةٍ اَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فى كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِأَةُ حَبَّةٍ وَ اللّه ُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ» (1) (همانند يك دانه كه از آن هفت سنبل برويد و هر سنبل_ى ص_د دان_ه باش_د و خداون_د ب_راى هركس بخواه_د بيشتر هم عطا مى فرمايد).

رب______ا ب__رداشت________ه مى ش________ود.

زن_____ا ب__رداشت______ه مى ش___________ود.

شُ____رب خم_________ر از بي_____ن مى رود.

مردم به اطاعت و عبادت روى مى آورند.

دي_______ن رون______ق مى ياب_____________د .

1- قرآن كريم، 261 / بقره .

«» (163)

نمازها به جماعت خوان____ده مى ش___ود.

عم___ره___ا ط___ولان____ى مى گ_______ردد.

امانت ه______ا رع___اي____ت مى ش_____ود .

درخت____ان پرثم_____ر مى گ____ردن_______د.

برك___ت ه__ا بسي__ار اف__زون مى ش____ود .

ب___ده_ا و ش____روران ه__لاك مى شون_د.

نيك__ان مى مانن__د و از دشمن__ان اه__ل بي__ت پيامب__ر كس__ى باق_ى نمى ماند .(1)

1- «عِقْدُالدُّرَر»، يوسف بن يحيى مقدسى شافعى/159 نقل ازكتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

(164) «»

اگر بخواهيم براساس آنچه از روايات بدست مى آيد آن دوران را از بُعد اقتصادى ت__رسيم كني__م ب__ايد بگ_____ويي__م :

شود مهدى عليه السلام _ به عنوان فرمانرواى آن حكومت _ در حدّ پايين ترين فرد جامعه اسلامى از نعمت هاى مادّى بهره ور خواهد ش__د و تم_ام_ى ي__اران حض___رتش ني___ز در اي__ن ك__ار ب_ا او هم__راه خواهن_د ب_ود.

مُعَلّ__ى ب__ن خُنَيْ__س گوي___د: ب___ه ام___ام ص____ادق عليه السلام عرض____ه داشتي_____م:

اگر حكوم__ت به د__ست شما افت__د ما در كن__ار شم_ا در عيش و رفاه خواهيم بود.

حض__رت_ش ف___رم______ود :

به خدا سوگند اگر اين امر به دست ما افتد جز نان سبوسين نخواهيم خورد و جز لباس خشن به تن نخواهيم كرد.(1)

(166) «»

زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

(168) «»

و ني__ز پي___امب__ر صلى الله عليه و آله فرمودن__د:

زمين بار محصول خويش را مى دهد و در دل خود چيزى برجاى نمى گذارد. در آن روزگار مال و ثروت خرمن شود.هركس دربرابرمهدى بايستدوبگويد: اى مهدى به من مالى بده! مهدى بى درنگ گويد: بگير .(1)

ام__ام باق___ر عليه السلام ف__رم__ودن_____د:

هرگاه قائم ما قيام كند (دارايى ها) را به مساوات تقسيم مى كند و در ميان آفريدگان خداى رحمان به عدالت رفتار مى كند، خواه نيكوكاران باشند و خواه

1- «تاريخ ما بعدالظهور»، محمد صدر / 774 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه آقاى لطيف راشدى .

2- «بحارالانوار»، علامه مجلسى، ج 51 / 88 نقل از «در فجر ساحل» محمد حكيمى / 40 .

«» (169)

زشت كرداران...و تمام اموال دنيا آنچه در روى زمين است و آنچه در درون آن، براى او گرد هم مى آيد. پس به مردمان مى گويد:

بياييد آنچه را كه به خاطرش با ارحام خود قطع رابطه كرديد و به خاطر آن خون ها ريختيد و به خاطرش مرتكب حرام هاى الهى شديد، (آن ها را برگيريد) پس به گونه اى(ازاموال)ارزانى مى كندكه پيش ازاواحدى چنين عطاوبخشش نكرده است .(1)

ام__ام موس__ى كاظ__م عليه السلام در اوص__اف حض__رت مه__دى عليه السلام مى فرماين__د :

او دوازدهمين ماست، خداوند هر سختى را برايش آسان و هر امر مشكلى را سهل مى گرداند. برايش گنج هاى زمين را آشكار و هر مقصد دور را نزديك مى نمايد.

1- «عِلَلُ الشّرايِع»، شيخ صدوق نقل از «منتخب الاثر»، لطف اللّه صافى / 310.

(170) «»

طومار زندگى ظالمان را توسط او درهم مى پيچد و بالاخره هر شيطان پليد را به دست او نابود مى سازد. (1)

در بي_____ان______ات ام______ام______ان عليهم السلام چني______ن رسي_______ده اس_________ت:

اگر مردى از مهدى درخواست مال و مكنت كند، به او خطاب مى كند كه از

خزانه دار حضرتش مقدار م_وردنياز را بگيرد و خزانه دار آن حضرت بدان فرد مى گوي__د ب__ه مق__دارى ك__ه ت__وان حم___ل آن را دارى از اي___ن م_ال ه___ا ب___ردار .

و ي_ا در ج__اى ديگ__ر ام__ام مه__دى عليه السلام در خط__اب به مردم__ان مى فرماي__د:

اين ها اموالى است كه به خاطر آن برهم ستم مى كرديد. پس هرچه مى خواهيد از

1- «كمال الدّين»، شيخ صدوق، ج 2 / 368 و 369 .

«» (171)

اين اموال برگيرد .

در مناب_ع عامّ_ه به نق__ل از كت__اب «بِش__ارة المصطف__ى» آم__ده اس_ت ك_ه پي_امب__ر صلى الله عليه و آله فرمودند:

مهدى عليه السلام نسبت به اموال، بخشنده اى جواد است و نسبت به مستمندان با مهر و عط_وف__ت و نسب__ت ب__ه كارگ__زاران خوي__ش بسي____ار ب__ا ش_دّت مى ب_اش____د.(1)

شكوفايى اقتصادى در دوران حكومت امام مهدى عليه السلام به گونه اى است كه در گذشته تاريخ بى سابقه بوده است. گويى تمام قواى زمينى و آسمانى دست بردست هم داده اند تا تمامى ذخاير هستى را آشكار كنند و قدرت لايزال الهى را در گستردگى

1- «منتخب الاثر»، لطف اللّه صافى / 311 .

(172) «»

نعمت و بخشش بر همگان بنماياند، تا بشر به زبان فطرت در بارگاه قدس او اعتراف كند كه مُلك هستى از آن اوست و هرچه فرمان دهد وقوعش قطعى است، كه خداى متعال در قرآن كريم مى فرمايد:

«أَفَرَيْتُ_مْ ما تَحْرُثُ__ونَ ءَأَنْتُ__مْ تَزْرَعُونَ__هُ أَمْ نَحْ__نُ ال_زّارِعُ_ونَ» (1)

آي_ا نديدي_د آنچ_ه را كه در زمي_ن كشتي_د آي_ا شم_ا آن (دان_ه) را رويانيدي_د يا اي_ن كه م_ا آن را رويان_دي__م؟!

و خداوند چنين مقدّر داشته است كه آن بهشت زمينى را در دوران مسرّت آفرين آخرين خليفه اش حضرت مهدى عليه السلام آشكار فرمايد تا بوىِ گل و سنبل تمام فضا را عطرآگين كند و درختان سربر فلك كشيده سايه خويش را

بر زمين بگسترانند و آهوان

1- قرآن كريم، 63 و 64 / واقعه .

«» (173)

و پرندگان در بيشه زارانش به جست و خيز و پرواز پردازند، تا همگان توان خليفه الهى را در زمين مشاهده كنند. (1)

در ذكر اعم_ال و آداب مخصوص، جهت ملاقات آن حضرت عليه السلام (2)

آداب_ى ك_ه ب__ه برك____ت آن ه____ا مى ت____وان حض____رت را زي____ارت ك_____رد:

در ذكر اعمال و آدابى كه شايد بتوان به بركت آن ها به سعادت ملاقات حضرت حجّت عليه السلام رسيد؛ شناسد يا نشناسد؛ در خواب يا بيدارى و بردن بهره و فيضى از آن

1- اين مطالب از كتاب آينده جهان، تأليف جلال برنجيان، استفاده شده است .

2- اين مطالب از كتاب خورشيد غايب مختصر نجم الثاقب، تأليف رضا استادى، استفاده شده است .

(174) «»

حضرت ؛ هرچند كه نباشد مگر زيادتى نور يقين و معرفت وجدانى به آن وجود معظّم، كه از اهمّ مقاصد است.

رسيدن به اين مقصود و بلوغ اين مرام، در غيبت كبرى ممكن و ميسور (است)، بلكه مكشوف مى شود كه مى توان به وسيله علم و عمل و تقواى تام و معرفت و تضرّع و انابت و تهذيب نفس از هر غِلّ و غِشّ و ريبَة و شكّ و شُبهه و صفات مذموم_ه، قاب_ل تلقّ_ى اس_رار و دخ_ول در سلك خاصان و خ_واصّ، ش_د و از كلم___ات علم___اى اع____لام، در ب___اب ي_ازده___م، ش_واه__دى ذك____ر م_ى ش___ود.

مقصود در اين جا، نه بيان دست آوردن راه آن است ؛ كه زياده براى اداى تمام فرايض و سنن و آداب و ترك تمام محرّمات و مكروهات و مبغوضات، به نحوى كه از او خواسته اند، ساير مقدّمات آن، مستور و مخفى است (است) و

جز بر اهلش

«» (175)

مكشوف و مبيّن ندارند؛ بلكه غرض، به دست آوردن راهى است كه شايد به وسيله آن، در عم___ر خوي_ش، نوبت_ى ب__ه اي__ن نعم__ت برس__د؛ ه_رچن_د در خ_واب باش_د.

از تأمّل در برخى از قصص و حكايات معلوم مى شود كه مداومت بر عمل نيك و عبادتى مشروعه و كوشش در انابه و تضرّع، در مدت چهل روز، به جهت اين مقصد، از اسباب قريبه و وسيله هاى عظيمه است ؛ چنان كه رفتن چهل شب چهارشنبه در مسجد سهله، يا چهل شب جمعه در كوفه، با اشتغال به عبادت، از عمل هاى متداوله معروف_ه اس_ت كه بسي_ار از علم_ا و صلح_ا دع___واى تجربه كرده اند.

و نيز زيارت سيّد الشهداء عليه السلام ، در چهل شب جمعه و امثال آن .

و ظاه_را مستن_دى مخص_وص در دس_ت ايش_ان نباش_د _ نه ب_راى ع_دد مذكور و ن_ه ب_راى عم_ل _ ج_ز آن چ_ه از كت_اب و سنّ_ت ظاهر مى شود؛ كه مداوم_ت ب_ر دع__ا

(176) «»

در چه__ل روز، در اج__اب___ت و قب______ول، م__ؤثّ_______ر اس______ت.

در كافى روايت است كه محمّد بن مسلم گفت: گفتم به جناب باقر، يا صادق عليه السلام كه: «ما مى بينيم مرد را كه براى اوست عبادت و كوشش و خشوع، و لكِن قائل نيست ب__ه ح__قّ _ يعن_ى به امام__ت ائم__ه عليهم السلام _ پس آي__ا او را هي__چ منفع__ت مى ده__د ؟

فرمود: اى محمّد! به درستى كه مَثَل كسانى كه به امامت ائمه قائل نيستند و عبادت مى كنند. مَثَل اهل بيتى بود كه در بنى اسرائيل بودند، كه هيچ كدام از ايشان، چهل شب كوشش نمى كرد، مگر آن كه چون دعا مى كرد، به اجابت مى رسيد. مردى از ايش_ان، چه_ل ش_ب سع_ى

و ك_وشش ك_رد، آن گ_اه دع__ا ك_رد، پ_س مستج_اب نش__د.

دعاهايى كه به واسطه خواندن آن مى توان حضرت حجّت عليه السلام رادر خواب يا بي_دارى دي_د

«» (177)

و اما اعمال مخصوصه براى حاجت مذكوره؛ چه آن كه مختصّ به امام زمان عليه السلام باش_د، يا به مشارك_ت ساي_ر ائمّ_ه، بلك_ه انبي_اء عليهم السلام ؛ پس چند چي_ز از آن ه_ا مذكور مى شود:

اول: سيّ_د جليل، ابن باقى در «اختيار مصباح» رواي_ت ك_رده از حض_رت ص_ادق عليه السلام كه فرمود: «هركس بخواند بعد از هر نماز فريضه اين دعا را، پس به درست__ى ك__ه او خ_واه__د دي__د ام_ام م ح م د ب_ن الحس__ن عليه السلام را در بي__دارى ي__ا در خ______واب:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

(178) «»

اَللّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانا صاحِبَ الزَّمانِ أَيْنَما كانَ وَ حَيْثُما كانَ مَشارِقَ الاَْرْضِ وَ مَغارِبَها سَهْلَها وَجَبَلَها عَنِّى وَ عَنْ والِدَىَّ وَ اِخْوانِى التَّحِيَّة وَالسَّلامَ عَدَدَ خَلْ__قِ اللّه ِ، وَزِنَ_ةَ عَ_رْشِ اللّه ِ وَ ما أَحْص_اهُ كِت_ابُ_هُ وَ أَح_اطَ بِ__هِ عِلْمُ__هُ

اَللّهُمَّ اِنِّى أُجَدِّدُ لَهُ فِى صَبِيحَةِ هذَا الْيَوْمِ وَ ما عِشْتُ فِيهِ مِنْ أَيّامِ حَياتِى عَهْ_دا وَ عَقْدا وَ بَيْعَ_ةً لَ_هُ ف_ى عُنُقِ_ى لا أَحُ_ولُ عَنْه__ا وَ لا أَزُولُ أَبَ__دا .

اَللّهُمَّ اجْعَلْنِى مِنْ أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِهِ وَ الذّابِّينَ عَنْهُ وَ المُمْتَثِلِيِنَ لاَِوامِرِهِ وَ نَواهِيهِ فِى أَيّامِهِ وَ المُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ.

اَللّهُمَّ فَاِنَّ حالَ بَيْنِى وَ بَيْنَهُ المَوْتُ الَّذِى جَعَلْتَهُ عَلى عِبادِكَ حَتْما مَقْضِيّا فَأَخْرِجْنِى مِنْ قَبْرِى مُؤْتَزِرا كَفَنِى شاهِرا سَيْفِى مُجَرَّدا قَناتِى مُلَبِّيا دَعْوَةَ ال_دّاعِ_ى فِى الحاضِ_رِ وَ البادِى .

«» (179)

اَللّهُمَّ أَرِنِى الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَةَ وَ الغُرَّةَ الحَمِيدَةَ وَ اكْحُلْ بَصَرِى بِنَظْرَةٍ مِنِّى اِلَيْهِ وَ عَجَّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ .

اَللّهُمَّ اشْدُدْ أَزْرَهُ وَ قَوِّ ظَهْرَهُ وَ طَوِّلْ عُمْرَهُ اللّهُمَّ عَمِّرْ بِهِ بِلادَكَ وَ أَحْىِ بِهِ عِبادَكَ فَاِنَّكَ

قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الحَقُّ ظَهَرَ الفَسادُ فِى البِرِّ وَ البَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِى النّاسِ فَأَظْهِرِ اللّهُمَّ لَنا وَلِيَّكَ وَابْنَ بِنْتِ نَبِيَّكَ المُسَمّى بِاسْمِ رَسُولِكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَتّى لا يَظْفَرَ بِشَىْ ءٍ مِنَ الباطِلِ اِلاّ مَزَّقَهُ وَ يُحِقُّ اللّه ُ الحَ___قَّ بِكَلِم___اتِهِ وَ يُحَقِّقُ___هُ .

اللّهُمَ اكْشِفْ هذِهِ الغُمَّةَ عَنْ هذِهِ الاُمَّةِ بِظُهُورِهِ اِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعيدا وَنَريهُ قَرِيبا وَ صَلَّ__ى اللّه ُ عَل_ى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ » .(1)

1- بحارالانوار، ج 86، ص 61 .

(180) «»

«بار خدايا برسان به صاحب الزمان هرجاكه باشد و هر زمان كه باشد در مشارق زمين و مغارب زمين، هموار زمين و كوهستانى زمين، از من و از پدر و مادرم و برادران من درود و سلام را به شمارش. بارخدايا قرار ده من را از ياران او و كمك هاى او و پاسداران او و از كسانى كه فرمان هاى او را جامه عمل مى پوشانند و به نواهى او تارك هستم در تمامى روزهاى زندگيم و از كسانى مرا قرار ده كه جلوى روى ايشان شهيد شوم. بارخدايا اگر بين من و او مرگ فاصله شود آن مرگى كه براى بندگانت حتم و فرمان داده شده قرار داده اى پس مرا از قبرم بيرون آور در حالى كه كفنم را به دوش اندازم شمشيرم را بكشم نيزه ام را بيرون آورم لبيك گويان جواب كسى از طرف او ندا مى كند بدهم چه در شهرها و چه در بيابان ها. بارخدايا به من

«» (181)

نشان ده آن شكوفاى رشيد و آن نورانى ستوده شده و چشم من را سرمه بكش به نگاه او و فرجش را تعجيل فرما و محل بيرون آمدن او را آسان فرما. با آفرينش خدا و به وزن عرش خدا و به آن مقدار كه كتاب

خدا آن را مى شمارد و علم خدا به آن احاطه دارد. خداوندا به درستى كه من تجديد مى كنم براى او در بامداد امروز و هرچه من زندگى كنم از ايام زندگيم عهد را و قرارداد را براى او در گردنم كه از آن برنگردم و به آن پايان ندهم هرگز و پسر دختر پيامبرت را آن كسى كه نامگذارى شده به اسم رسول تو. درود تو بر او و آل او تا اينكه به هر باطلى دست پيدا كند آن را درهم ريزد و آنچه حق است برپا كند به واسطه كلماتى كه مى فرمايد و حقايقى كه روشن مى كند. بارخدايا برطرف ساز اين گرفتارى را از اين امّت به ظهور او به درستى كه آنها (دشمنان تو) آنرا دور مى پندارند و ما آن را نزديك مى دانيم و درود فرست بر محمّد

(182) «»

و آل او. بارخدايا توانش را زياد كن و پشت او را قوى كن و عمرش را طولانى فرما. بارخدايا شهرهايت را به وجود او آبادان فرما و بندگانت را با او احياء فرما. به درستى كه تو گفته اى و گفتارت حق است كه معلوم شده تباهى در خشكى و دريا به سبب آنچه دست هاى مردمان تحصيل كرده. پس ظاهرساز بارخدايا وليّت را» .

دوم: شيخ ابراهيم كفعمى در «الجُنة الواقيه» فرموده كه: «ديدم در بعضى از كتب اصحاب خود كه هركس اراده كرده ديدن يكى از انبياء و ائمّه عليهم السلام را يا ساير مردم يا فرزندان خود را در خواب، پس بخواند سوره شمس، قدر، كافرون، توحيد و معوَّذتين (1)، آن گاه بخواند سوره توحيدرا صدمرتبه و صلوات بفرستد برپيغمبر صلى الله عليه و آله

1- يعنى سوره ناس و فلق .

«» (183)

صد مرتبه

و بخوابد بر طرف راست ؛ پس به درستى كه خواهد ديد آن را كه قصد كرده _ ان شاءاللّه تعالى _ و سخن خواهد گفت با آن ها به آن چه مى خواهد از سؤال و جواب.

و ديدم در نسخه ديگر، همين را به عينه، جز آن كه گفته: به جامى آورد اين را هفت ش_ب، بع_د از دعاي_ى كه اول_ش اي_ن اس_ت: «اَللّهُ_مَّ أَنْ_تَ الحَ__ىُّ الَّ__ذِى...».

مخفى نماند كه اين دعا را سيّد على بن طاووس روايت كرده در كتاب «فلاح السائل» به اسناد خود از بعضى از ائمه عليهم السلام كه فرمود: «هرگاه اراده كردى كه ببينى ميّت خود را، پس بخواب با طهارت و بخواب بر طرف راست خود، و بخوان تسبيح فاطمه زهرا عليهاالسلام را و بگو: «اَللّهُمَّ أَنْتَ الحَىُّ...» .

شي_خ طوس_ى در مصباح خود فرموده: كسى كه اراده كرده ديدن ميّتى را در

(184) «»

خ_واب خ_ود، پ__س بگوي__د در وق___ت خ____واب:

«اَللّهُمَّ أَنْتَ الحَىُّ الَّذِى لا يُوصَفُ وَ الاِيمانُ يُعْرَفُ مِنْهُ مِنْكَ بَدَأَتِ الاَْشْياءُ وَ اِلَيْكَ تَعُودُ فَما أَقْبَلَ مِنْها كُنْتَ مَلْجَأَهُ وَ مَنْجاهُ وَ ما أَدْبَرَ مِنْها يَكُنْ لَهُ مَلْجَا وَ لا مَنْجا مِنْكَ اِلاّ اِلَيْكَ وَ أَسْئَلُكَ بِلا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ وَ أَسْئَلُكَ بِبِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ وَ بِحَقِّ حَبِيبِكَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله سَيِّدِالنَّبِيِّينَ وَ بِحَقِّ عَلِىٍّ خيْرِ الوَصِيِّينَ وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ العالَمِينَ وَ بِحَقِّ الحَسَنِ وَ الحُسَيْنِ الَّ_ذِينِ جَعَلْتَهُم_ا سَيِّ_دَىْ شَب_ابِ أَهْ_لِ الجَنَّةِ أَجْمَعِينَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّ_دٍ وَ آلِ_هِ وَ أَهْ_لِ بَيْتِ_هِ وَ أَنْ تُرِيَنِى مَيِّتِى فِى الحالِ الَّتِى هُوَ فِيها».(1)

1- بحارالانوار، ج 53، ص 329. بار خدايا تويى زنده اى كه به وصف درنيايد و ايمان شناخته مى شود وجودش از توت. ابتداء

كردى به خلق اشياء و به سوى تو است بازگشت آن ها پس هرچه از اشياء كه آفريده شده تو پناه آن و محل نجات آن هستى و آنچه از آن ها رفته است پس پناهى و محل نجاتى از تو جز سوى تو نيست و از تو مى خواهم به لااله اَنْتَ (اين كه نيست معبودى جز تو) و از تو مى خواهم به بسم اللّه الرحمن الرحيم (به نام خداوند بخشاينده مهربان) و به حقّ حبيب تو محمّدصلى اللّه عليه و اله سيد انبياء و به حقّ على بهترين اوصياء و به حقّ فاطمه سيده زنان جهانيان و به حقّ حسن و حسين، آن دو نفرى كه قرارشان دادى دو آقاى جوانان بهشت همگى اين كه درود بفرستى بر محمّد و آل او و اهل بيتش و اين كه به من نشان دهى ميّت مرا در اين شب كه در آن هستم .

«» (185)

پس، به درستى كه تو خواهى ديد اورا _ ان شاءاللّه تعالى _ و مقتضاى عموم اول خبر، اين دعارا براى ميّت، حتى انبياء و ائمه عليهم السلام _ چه زنده و چه متوفّى _ مى شود خواند.

بايد آن كسى كه عامل به اين نسخه مى كند، تبديل كند آخر دعا را به آنچه مناسب مقام امام زنده و پيغمبر زنده است! بلكه ظاهر آن است كه اگر براى نبىّ يا امام _ چه

(186) «»

زنده و چه متوفّى _ باشد، بايد تغيير دهد.

و مؤيد اين مطلب آن كه در كتاب «تَسْهيلُ الدَّواء» بعد از ذكر دعاى مذكور، گفته كه: ذكر كرده بعضى از مشايخ ما رحمة اللّه كه هركس اراده كرده كه ببيند يكى از انبيا يا ائمه هدى عليهم السلام را، پس بخواند دعاى مذكور را

تا آن جا كه «أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»، آن گاه بگويد: «أَنْ تُرِيَنِى فُلانا» (1)يعنى نام آن را كه خواسته، ببرد و بخواند بعد از آن، سوره شمس، ليل، قدر، كافرون، توحيد و معوّذتين را، آن گاه صدمرتبه سوره توحيد را بخواند، پس، هر كه را اراده كرده، خواهد ديد و سؤال مى كند از او، آنچ_ه را قص_د ك_رده و جواب خواهد داد او را _ ان شاءاللّه تعالى _

1- يعنى در اين نقل به جاى «ميّتى»، «فلانا» گفته شده كه مخصوص به ميّت نباشد.

«» (187)

سوم: شيخ مفيد رحمة اللّه در كتاب اختصاص روايت كرده از يكى از راويان، از حضرت موسى بن جعفر عليه السلام كه گفت: شنيدم از آن حضرت كه مى فرمايد: «هركسى كه براى او حاجتى است به سوى خداوند تبارك و تعالى و اراده كرده كه ما را ببيند و مقام و مرتبه خود را بداند، پس غسل نمايد سرشب و مناجات كند به ما (يعنى _ واللّه العالم _ كه كه با خداى تعالى مناجات كند به توسطّ ما، به اين كه قسم دهد او را به حقّ ما و متوسّل شود به حضرت او به وسيله ما، كه ما را به او بنماياند و مقام او را در نزد ما به او نشان دهد) پس به درستى كه او خواهد ديد ما را و مى آمرزد او را خداوند به سبب ما و پوشيده نمى شود بر او موضع و محلّ او (يعنى مقام او)» .

و بعضى گفته اند: مراداز «مناجات كردن به ما»، اين [است] كه ديدن«ما»رااز همّ خودقراردهد و ديدن و محبّت «ما» را ذكرنفس خود گرداند، كه خواهد ديد ايشان را.

(188) «»

در كتاب «دَعَوات» و علامه مجلسى در «بِحار» از كتاب «مجموع الدَّعَوات» تلعكبرى و سيد على خان در «كَلِم الطّيّب» از «قبس المصباح» روايت كرده اند از ابوالوفاى شيرازى كه گفت: «من اسير بودم در حبس الياس، با ضيق حال؛ پس چنين معلوم شد بر من كه او قصد قتل من كرده ؛ پس شكايت كردم به سوى خداوند تبارك و تعالى و شفيع قراردادم مولاى خود، ابى محمّد، على بن الحسين، زين العابدين عليه السلام را؛ پس خواب مرا ربود .(1)

1- و به روايت «قبس»: _ پس موكّلين به من گفتند كه:«قصد بدى به تو كرده». پس من مضطرب شدم و بناكردم به مناجات كردن با خداوند به توسّل پيغمبر و ائمه عليهم السلام و چون شب جمعه شد و فارغ شدم از نماز، خوابيدم.

«» (189)

در خواب ديدم رسول خدا صلى الله عليه و آله [را] كه آن جناب مى فرمايد كه: متوسّل نشو به من و نه به دختر من و نه به دو پسر من از براى چيزى از متاع دنيا، بلكه از براى آخرت و آنچ__ه را آرزو دارى از فضل خداى تعالى.

و اما برادرم، ابوالحسن عليه السلام ، پس او انتقام مى كشد از كسى كه ظلم كرده تو را. پس گفتم: يا رسول اللّه آيا نبود كه فاطمه عليهاالسلام را ظلم كردند، پس صبر كرد و ميراث تو را غص_ب كردند، صبر نمود؛ پس چگونه انتقام مى كشد از كسى كه مرا ظلم نموده؟

پس حضرت نظر كرد به من از روى تعجّب و فرمود: آن عهدى بود كه به او كرده

(190) «»

بودم و امرى بود كه به ا و، امر نموده بودم و جايز نبود براى او مگر

به پاداشتن آن و به تحقي_ق ك_ه ادا ك_رد ح_قّ را. و الان، پس واى بر كس_ى كه متع_رّض ش_ود م_والى او را.

اما علىّ بن الحسي_ن عليه السلام ، پس، از ب_راى نج_ات از سلاطي_ن و از ش__رور شياطين.

و اما محمّدبن على و جعفر بن محمّد عليه السلام ، پس، از براى آخرت و _ به روايتى _ آنچه بخواهى از طاعت خداوند و رضوان او.

و اما موسى بن جعفر عليه السلام ، پس بخ_واه ب_ه او عافيت. و اما على بن موسى عليه السلام ، از ب__راى نج__ات و _ ب__ه روايت_ى _ بطل_ب از او سلامت_ى را در سف_ره_ا در بح_ر و ب__رّ .

و ام_ا محمّ_دب_ن عل__ى عليه السلام ، بطل__ب ب_ه سب_ب او ن_زول رزق را از خداى تعالى.

و ام_ا عل_ى بن محمّ_د عليه السلام ، از ب_راى قضاى نوافل و نيكى اخوان و آنچه بخواه_ى از طاع_ت خداون_د ع_زّ و ج_لّ. و ام_ا حس_ن بن على عليه السلام ، از براى آخرت.

«» (191)

و اما حجّت عليه السلام ، پس هرگاه رسيد شمشير به محل ذبح تو _ و حضرت اشاره فرمود به دست خود به سوى حلق _ پس استغاثه بكن به او!؛ به درستى كه درمى يابد تو را و او فريادرس است و پناه است از براى هركس كه استغاثه كند ؛ بگو: «يا مَوْلاىَ يا صاحِ_بَ الزَّمانِ! أَنَا مُسْتَغِيثٌ بِ_كَ» .

در جمع بين حكايات و قصه هاى گذشته و بين روايتى كه در تكذيب مدّعى مشاهده آن جناب عليه السلام ، در غيبت كبرى رسيده است

شيخ صدوق رحمة اللّه در «كمال الدين» و شيخ طبرسى رحمة اللّه در «احتجاج» رواي_ت ك_رده ان___د ك__ه: بي___رون آم___د توقي_ع به س_وى اب_ى الحس_ن

سم__رى ك__ه:

«اى على بن محمّد سَمُرىّ! بشنو! خداوند، اجر برادران تو را در تو بزرگ گرداند،

(192) «»

پس به درستى كه تو فوت خواهى شد، از حال تا شش روز؛ پس جمع كن امر خود را و وصيّت مكن به احدى كه قائم مقام تو باشد بعد از وفات تو ؛ پس به تحقيق كه واقع شد غيبت تامّه؛ پس ظهورى نيست مگر بعد از اذن خداى تعالى و اين بعد از طول زمان و قساوت قلوب و پرشدن زمين است از جور و زود است كه مى آيد از شيعه من كسى كه مدّعى مشاهده است ؛ آگاه باشيد كه هر كس مدّعى شود مشاهده را پيش از خروج سفيانى و صيحه (1)، پس او كذّاب و مُفْتَرى است ؛ «وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه ِ العَلِىِّ العَظِيمِ».

و ني__ز در چن____د خب____ر ديگ_____ر اش____اره ب___ه اي____ن مطل__ب فرم__وده ان__د.

1- خروج سفيانى و صيحه و صداى آسمانى از علامات هاى ظهور امام عصر عليه السلام است.

«» (193)

و ج______واب از اي______ن خب______ر ب______ه چن_______د وج_______ه اس____________ت:

جواب اول آن كه: اين خبر كه سندش ضعيف است و غير آن، خبر واحد است كه جز ظن و گمان از حاصل نشود و موجب جزم و يقين نباشد؛ پس قابليت ندارد كه معارضه كند با وجدان قطعى، كه از مجموع قصص و حكايات مربوط به كرامات امام زمان «عَجَّلَ اللّه ُ تَعالى فَرَجَهُ الشَّريف» نقل شده است. بلكه برخى از آن حكايات دارابود كرامات و خارق عاداتى را كه ممكن نباشد صدور آن ها از غير آن جناب عليه السلام .

و علماى اعلام _ از قديم تا حال _ امثال آن حكايات را قبول دارند و

در كتب ضبط فرموده اند و به آن استدلال كرده اند و از يكديگر گرفته اند و از هركس كه اطمينان به صدق كلام او داشته اند، تصديق كرده اند.

جواب دوم آن كه: شايد مراد از اين خبر، تكذيب كسانى باشد كه مدّعى

(194) «»

مشاهده اند با ادّعاى نيابت و رساندن اخبار از جانب آن جناب عليه السلام به سوى شيعه؛ چن_ان كه سف_راى خاص آن حض_رت در غيب_ت صغ_رى داشتن_د و اين جواب از ع__لاّم___ه مجلس___ى در كت__اب «بح____ار» اس___ت.

جواب سوم آن كه: زين الدّين على بن فاضل، به سيّد الدين عرض كرد كه: «اى سيّدمن! ما روايت كرديم احاديثى از مشايخ خود، از صاحب الامر عليه السلام كه آن حضرت فرمود: هر كه در غيبت كبرى گويد كه مرا ديده، به تحقيق كه دروغ گفته، پس چگ_ون_ه در مي_ان شم__ا كس_ى اس__ت ك__ه مى گوي__د م__ن آن حض_رت را دي__ده ام ؟

سيد شمس الدين گفت: راست مى گويى ؛ آن حضرت اين سخن را فرمود در آن زمان، به سبب بسيارى دشمنان، از اهل بيت خود و غير ايشان از فراعنه زمان از خلفاى بنى عبّاس ؛ حتى آن كه شيعيان در آن زمان، يكديگر را منع مى كردند از ذكر كردن

«» (195)

اح_وال آن جن_اب و اكن_ون زم_ان ط_ول كشي_ده و دشمن_ان از او مأي_وس گردي_دن_د.

و سيد مرتضى در «تنزيه الانبياء» در جواب آن كسى كه گفته: «هرگاه امام غايب باشد به نحوى كه نرسد به خدمت او احدى از خلق و منتفع نشود به او، پس چه فرق است ميان وجود او و عدم او؟» فرموده: «اول چيزى كه در جواب او مى گوييم، اين كه: ما قطع نداريم كه نمى رس__د خدم_ت او اح_دى و ملاق_ات نمى كند او را بشرى و

اين امرى است كه معلوم نشده و راهى نيست به سوى يقين كردن به آن...» .(1)

1- اين مطالب از كتاب خورشيدغايب مختصرنجم الثاقب، تأليف رضااستادى، استفاده شده است.

(196) «»

«اثبات الهداة»، ج 7 نقل از «ترجمه مكيال المكارم» محمد تقى اصفه___انى، ت__رجمه ح___ائرى ق__زوينى، ج 1 .

«» (199)

20 _ علامه مجلسى، «بحارالانوار»، ج 53 نقل از اصفهانى، محمد تقى، «ترجمه مكي_ال المكارم»، ترجمه ح__ائرى قزوينى، ج 1 .

21 _ امين، سيد محسن، «ترجمه اعي__ان الشيع__ه» (آشن__ايى ب__ا امام زمان عليه السلام ).

22 _ «الزام الناصب»، ج 2، نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه لطيف راشدى.

23 _ نقل از كتاب مخطوط درب___اره ام__ام زمان عليه السلام ت__رجمه لطي__ف راش__دى .

24 _ علامه مجلسى، «بحارالانوار»، ج 52 .

25 _ «بح__________ارالان_______وار»، ج 52 .

26 _ ع_لام__ه مجلس__ى، «بحارالان_وار»، ج 51 به نق___ل از «كم___ال ال__دي__ن».

27 _ نعم__انى،ابن ابى زين_ب، «الغيبة»، «ال_زام الن_اصب» نق_ل از كتاب مخطوط

(200) «»

درباره امام زمان عليه السلام ترجمه لطيف راش__دى .

28 _ «المه_دى» ، «بش_ارة الاس___لام» و ع___لامه مجلس___ى، «بحارالانوار»، ج 52 نق___ل از كت____اب مخط___وط درب___اره ام___ام زم__ان عليه السلام ت__رجمه لطيف راش__دى .

29 _ شي__خ ط___وسى، «الغيبة»، نق__ل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ت_______رجمه لطي_______ف راش____________دى .

30 _ «الح__اوى للفت__اوى»، ج 2 نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ت_______رجمه لطي______ف راش_____________دى.

31 _ مقدسى شافعى، يوسف بن يحيى، «عِقْدُالدُّرَر»،نقل ازكتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه لطي____ف راش_______دى .

32 _ علامه مجلسى، «بحارالانوار»، ج52، نقل ازكتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام

«» (201)

ت___رجم___ه لطي______ف راش____________دى .

33 _ مقدّسى شافعى، يوسف بن يحيى، «عِقْدُالدُّرَر»، نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ترجمه لطي____ف راش_____دى .

34 _ صدر،محمد،«تاريخ مابعدالظهور»، نقل از كتاب مخطوط درباره امام زمان عليه السلام ت_______رجم_____ه لطي______ف راش______دى .

35 _ علامه مجلسى، «بحارالانوار»، ج 51، نقل ازحكيمى، محمد، «درفجرساحل» .

36 _ شيخ صدوق، «علل الش_رايع»، نق__ل از ص__افى، لطف اللّه «منتخ_ب الاث_ر» .

37 _ شيخ

صدوق، «كمال الدين»، ج 2 .

38 _ ص_افى، لطف اللّه «منتخب الاثر» .

39 _ مكارم شيرازى، ناصر،حكومت جهانى مهدى «عج»، يازدهم، قم، انتشارات

(202) «»

نسل جوان

40 _ آيات اعظام صافى گلپايگانى ، سبحانى ، كورانى ، در جستج_وى نور ، دوم ،

ق____م، انتش__ارات مسج__د مق___دّس جمك______ران

41 _ امينى ، ابراهيم _ دادگستر جهان _ 25 _ قم _ انتشارات شفق

42 _ مجم__ع البي___ان ، ذي___ل آي___ه 9 ، تفسي___ر س__وره صف.

43 _ بح________ارالان_________وار ، جل_____د 52.

44 _ صحيح ت_رم_ذى ، باب ما جاء فى الدّجال.

45 _ «ه___دي__ة الاحب__اب».

46 _ تفسي_____ر ب__ره___ان.

47 _ نه___ج البلاغ______ه ، كلم______ات قص___ار.

«» (203)

48 _ بح__ار الان___وار ، جل__د 13 ، چاپ قديم.

49 _ بحارالانوار ، جلد 12.

50 _ نورالابصار فى مناقب آل بيت النّبى المختار.

51 _ منتخ___ب الاث______ر.

52 _ م_ولوى نيا، محمد جواد، سيماى مهدويت در قرآن، چاپ اول، ق_م، انتش____ارات ام____ام عص__ر عليه السلام .

53 _ طباطبايى ، سيّد محمّد ، ملاقات علماء بزرگ اسلام با امام زمان عليه السلام ، دوم ، قم ، انتش__ارات شمي__م گ__ل ن_____رگ_س .

54 _ على پ__ور، حسين، جلوه هاى پنهانى امام عصر عليه السلام ، اول، قم، انتشارات مسج_______د مق_______دّس جمك_______ران.

(204) «»

55 _ رجالى تهرانى، عليرضا، يكصدپرسش و پاسخ پيرامون امام زمان عليه السلام ، دهم ، ق_________م، انتش_______ارات نب_________وغ.

56 _ موسى الصّفّار،حسن،امام مهدى عليه السلام اميدملّت ها،پنجم،تهران،انتشارات آفاق.

57 _ علاّمه مُهرى ، سيّد مصطفى ، مهدى موعود عليه السلام يارانى اين گونه دارد ، اول ، قم، انتش___ارات علام___ه بح_____ران____ى.

58 _ فلسفى ، محمّدتقى ، حكومت جهانى امام عصر عليه السلام ، اول ، تهران ، انتشارات بني_اد فرهنگى حضرت مهدى موعود عليه السلام .

59 _ حسينى ، سيّ__دحسين ، ياد

محبوب ، دوم ، ته_ران ، انتشارات نشر آف____اق .

60 _ حكيمى، مهدى، منتظر، چشم به راهى فريادگر !!!! _ اول _ مشهد _ انتشارات به نشر (انتش__ارات آستان ق_دس رض_وى).

«» (205)